Γλωσσικά ατοπήματα 4

Γλωσσικά ατοπήματα 4

                                                                             Παπατσίρος Απόστολος

                                                                                      φιλόλογος

   οι τυχόν υποψηφιότητες, η τυχόν ευθύνη, τα τυχόν θύματα και οι τυχόν απόψεις…

  Έχει γίνει συνήθεια πλέον ν' ακούμε συχνά αλλά και να διαβάζουμε στα έγγραφα από το Υπουργείο Παιδείας και όχι μόνο, το λόγιο επίρρημα τυχόν, το οποίο σημαίνει ίσως ή ενδεχομένως, να συνοδεύει διάφορα ουσιαστικά ως επιθετικός προσδιορισμός. Όσοι το λένε ή το γράφουν έτσι το ταυτίζουν δηλαδή με το επίθετο πιθανός, -ή, -ό οπότε αλλάζουν εκτός από τη συντακτική χρήση του και τη σημασία του. Δείτε ενδεικτικά:

…για τυχόν υποψηφιότητες εκπαιδευτικών, οι οποίοι υπηρετούν…

Η τυχόν απόφαση της τριμελούς Λυκειακής Επιτροπής για μηδενισμό…

   Το λάθος είναι άλλο ένα παράδειγμα γλωσσικής αυθαιρεσίας, που επειδή λεγόταν και ακουγόταν, ατυχώς πέρασε και στα νεότερα λεξικά ως ένας ακόμα νεολογισμός και μετά εδραιώθηκε. Το τυχόν ως αρχαίο επίρρημα είναι άκλιτη λέξη και κατά συνέπεια δεν μπορεί να επέχει θέση ομοιόπτωτου προσδιορισμού, ως επίθετο δηλαδή -και μάλιστα έναρθρο- μπροστά από ουσιαστικό σε πρόταση. Βέβαια αυτοί που το χρησιμοποιούν ως επίθετο το αποδίδουν στη μετοχή Αορίστου β ΄ του τυγχάνω (ο τυχών, η τυχούσα, το τυχόν) η οποία όμως έχει διαφορετική σημασία (ο τυχαίος, -α, -ο ή ο κατά τύχη). Πώς λέμε ο πρώτος τυχών; Εκεί φαίνεται και η σημασία του όρου που είναι ο οποιοσδήποτε. Θα είχε ίσως νόημα να πεις για τυχόν πρόβλημα, αλλά όχι για τυχόν προβλήματα ή τυχόν συνέπειες. Τα προβλήματα είναι πιθανά ή ενδεχόμενα, όχι τυχαία, όπως και οι συνέπειες και οι υποψηφιότητες των εκπαιδευτικών ή οι αποφάσεις της Λυκειακής Επιτροπής είναι πιθανές ή ενδεχόμενες και καθόλου τυχαίες ή στην τύχη. Σκεφτείτε λέει η Λυκειακή Επιτροπή να αποφάσιζε στην τύχη ή όπως τύχει τι θα γινότανε…

   Το τυχόν ως επίρρημα συνήθως ακολουθεί το μήπως ή το αν και σημαίνει ίσως ή ενδεχομένως. Λέμε δηλαδή: μήπως τυχόν αργήσει, αν τυχόν τον συναντήσω, μην τυχόν και με πάρει ο ύπνος…

   Το γάρ πολύ της ποίησης… Έχει παραγίνει ενοχλητική από γραμματολογική κι αισθητική άποψη αυτή η συνήθεια ορισμένων να διασταυρώνουν τη λέξη ποίηση, ως δεύτερο συνθετικό, με ό,τι τους κατέβει στο μυαλό. Από τη διασταύρωση αυτή έχουν προκύψει κατά καιρούς διάφορα λεκτικά υβρίδια ή γλωσσικά τέρατα όπως: Επιπεδοποίηση, καθετοποίηση, πακετοποίηση, βελτιστοποίηση, επικαιροποίηση, ορθολογικοποίηση, ιδεολογικοποίηση, αντικειμενικοποίηση, αποαποικιοποίηση, σχετικοποίηση, αισθητικοποίηση, κειμενικοποίηση, ανευθυνοποίηση, καταστατικοποίηση, φασιστικοποίηση, ακυροποίηση, αποθεματικοποίηση, στατιστικοποίηση, επιστημονικοποίηση κι εσχάτως από επίσημα χείλη πανεπιστημιοποίηση, όταν τα 2 ΤΕΙ μας κάνουν ένα πανεπιστήμιο (!) και δε συμμαζεύεται. Πολύ ποίηση πρέπει να διαβάζουν όλοι αυτοί! Δεν εξηγείται αλλιώς αυτή η αγάπη για τη λέξη…

   Παλιά υπήρχαν τέτοιες λέξεις αλλά εξέφραζαν και κάποιο περιεχόμενο, είχαν κάποιο νόημα γιατί ανταποκρίνονταν σε κάποιες γλωσσικές ή κοινωνικές ανάγκες προσδιορισμού εννοιών, όπως για παράδειγμα κοινωνικοποίηση, περιθωριοποίηση, ομαδοποίηση, (α)πολιτικοποίηση, ιδιωτικοποίηση, κρατικοποίηση, προλεταριοποίηση, κολεκτιβοποίηση ή στα μαθηματικά η παραγοντοποίηση κα. Τώρα δεν υπάρχει τέτοια ανάγκη απόδοσης περιεχομένου, παρά μόνο ανάγκη επίδειξης για κάποιους, που μεταφράζουν όπως λάχει τα Αγγλικά στα Ελληνικά ή υιοθετούν τα πάντα από τη «γλώσσα» της πληροφορικής. Γιατί να πεις ανευθυνοποίηση και όχι ανευθυνότητα; Γιατί να πεις σχετικοποίηση και όχι σχετικότητα; Τι παραπάνω προσθέτει η ορθολογικοποίηση στη λογική, τον ορθολογισμό ή τον εξορθολογισμό; Τι παραπάνω εννοείς με την ακυροποίηση που δεν εννοείται με την ακυρότητα ή την ακύρωση; Τι περισσότερο βάζεις στην αποθεματικοποίηση που δεν υπάρχει ήδη στην εξοικονόμηση, την αποταμίευση, την αποθήκευση και ανάλογα με το είδος που αναφέρεσαι; Τι παραπάνω προσθέτει η βελτιστοποίηση, στην προαγωγή, την ποιοτική βελτίωση, την ολοκλήρωση, την εξιδανίκευση της γνώσης, της παραγωγής, της προσπάθειας, του προγράμματος κοκ. Γιατί λέμε επικαιροποίηση (από το Αγγλικό update) αντί της ενημέρωσης αρχείων, ανατροφοδότησης γνώσης, ανανέωσης οδηγίας, εκσυγχρονισμού προγράμματος κλπ; Γιατί να πεις φασιστικοποίηση όταν υπάρχει ήδη ο εκφασισμός; Η αποαποικιοποίηση δε στέκει καθόλου, δε νοείται λέξη με δύο προθέσεις από-από στη σειρά, ας πούμε αγώνας ανεξαρτησίας, ελευθερία, εθνική χειραφέτηση. Και γιατί να πεις αισθητικοποίηση όταν υπάρχει ήδη η αισθητικότητα, η αισθητική ή η καλαισθησία στη γλώσσα; Ή μήπως όχι; 

   Ένα άλλο λάθος που βλέπουμε και διορθώνουμε συχνά στις εκθέσεις των μαθητών μας είναι η «ετεροκατεύθυνση» και το «ετεροκατευθύνομαι». Το ρήμα δεν υπάρχει στα έγκυρα λεξικά, ούτε νοείται ως λέξη η ετεροκατεύθυνση. Είναι απλώς άλλο ένα δείγμα φροντιστηριακής προέλευσης μέσα σε τόσα άλλα (κειμενογράφος, κειμενικό απόσπασμα κ.α.). Το σωστό είναι να πεις ότι εάν το άτομο ποδηγετείται ή χειραγωγείται (από τη μάζα, τους μηχανισμούς εξουσίας, τη διαφήμιση κλπ), αποπροσανατολίζεται και ενεργεί παρορμητικά ή σπασμωδικά. Το ετερο- συνοδεύει συνηθέστερα λέξεις ή ρήματα που μπορούν να δεχτούν και το αύτο- ή όμο- για να βγει κάποιο νόημα και να αποδίδεται λογικά και η αντίθεση. Λέμε ετεροπροσδιορισμός, ετερονομία, ετεροδοξία, ετερόχθων, ετερώνυμο γιατί υπάρχουν και τα αντίθετά τους ο αυτοπροσδιορισμός, η αυτονομία, η ομοδοξία, ο αυτόχθων, το ομώνυμο κλπ. Αυτά είναι ψιλά γράμματα θα μου πείτε, τι φταίνε τα παιδιά, αυτά ακούνε και διαβάζουν. Συμφωνούμε αλλά να μην έχουν την εντύπωση ότι η γλώσσα διαπλάθεται, γράφεται και συντάσσεται όπως θέλει ο καθένας, χωρίς κανόνες. Η γλώσσα πρέπει να εμπλουτίζεται με λέξεις που έχουν όμως κάποιο περιεχόμενο, εκφράζουν τις διαφορετικές κάθε φορά κοινωνικές ανάγκες ή τις απαιτήσεις της εποχής. Όχι όμως με λέξεις ή φράσεις ασυνάρτητες, ακατανόητες και εντελώς ανόητες. Δεν είμαστε ούτε γλωσσοπλάστες, ούτε ποιητές για ν’ αυτοσχεδιάζουμε «ποιητική αδεία». Ας σεβαστούμε τη γλώσσα και τις αξίες της. Μην έχουμε την αφελή αντίληψη ότι μ’ όλους αυτούς τους νεωτερισμούς και τις λεκτικές ακροβασίες εξελίσσεται η γλώσσα. Η γλώσσα είναι η πνευματική μας πατρίδα. Αν τη χάσουμε κι αυτή, δε θα’ χουμε καμιά πατρίδα, θα γίνουμε σαν τους «Ποσειδωνιάτες» του Καβάφη που ξέχασαν τη γλώσσα τους και δεν τους έμεινε τίποτα ελληνικό.   

                      

Ποσειδωνιάταις τοις εν τω Τυρρηνικώ κόλπω το μεν εξ αρχής
Έλλησιν ούσιν εκβαρβαρώσθαι Τυρρηνοίς ή Pωμαίοις γεγονόσι
   και τήν τε φωνήν μεταβεβληκέναι, τά τε πολλά των επιτηδευμάτων, 

άγειν δε μιάν τινα αυτούς των εορτών των Ελλήνων
έτι και νυν, εν η συνιόντες αναμιμνήσκονται των αρχαίων
ονομάτων τε και νομίμων, απολοφυράμενοι προς αλλήλους
και δακρύσαντες απέρχονται.
AΘΗΝAΙΟΣ

                                          

                                         Την γλώσσα την ελληνική οι Ποσειδωνιάται
                                             εξέχασαν τόσους αιώνας ανακατευμένοι
                                    με Τυρρηνούς, και με Λατίνους, κι άλλους ξένους.
                                               Το μόνο που τους έμενε προγονικό
                                        ήταν μια ελληνική γιορτή, με τελετές ωραίες,
                                     με λύρες και με αυλούς, με αγώνας και στεφάνους.
                                          Κ’ είχαν συνήθειο προς το τέλος της γιορτής
                                               τα παλαιά τους έθιμα να διηγούνται,
                                              και τα ελληνικά ονόματα να ξαναλένε,
                                             που μόλις πια τα καταλάμβαναν ολίγοι.
                                         Και πάντα μελαγχολικά τελείων’ η γιορτή τους.
                                        Γιατί θυμούνταν που κι αυτοί ήσαν Έλληνες -
                                                     Ιταλιώται έναν καιρό κι αυτοί·
                                                 και τώρα πώς εξέπεσαν, πώς έγιναν,
                                                  να ζουν και να ομιλούν βαρβαρικά
                                       βγαλμένοι - ω συμφορά! - απ’ τον Ελληνισμό.

                                                                                     Κωνσταντίνος Καβάφης
                                        Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923 (εκδ. Ίκαρος)

  

  Για γλωσσικά ατοπήματα 1 πατήστε εδώ:http://papatsiros.blogspot.gr/2015/02/1.html

Επιστήμη - ο ρόλος του επιστήμονα.

ΕΠΙΣΤΗΜΗ : Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΑΠΕΙΛΗ

                                                                                   Παπατσίρος Απόστολος

                                                                                               φιλόλογος

ΟΡΙΣΜΟΣ – ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ:

   Επίσταμαι στα αρχαία ελληνικά σήμαινε γνωρίζω καλά και επιστήμων ήταν ο βαθύς γνώστης, ο εξ αντικειμένου ειδικός σε κάθε γνωστικό πεδίο. Κατά συνέπεια επιστήμη ονομάζουμε τη συστηματική μελέτη και την ολοκληρωμένη γνώση του ανθρώπου για τη φύση του και το περιβάλλον του, τον ορατό και αόρατο κόσμο του. Η επιστήμη είναι καθαρά προϊόν λογικής επεξεργασίας, μεθοδικής έρευνας και διαρκούς μελέτης των όντων και των φαινομένων, των συνθηκών και των γεγονότων του κόσμου μας, με σκοπό την εύρεση της αλήθειας, την εξαγωγή συμπερασμάτων και τη διατύπωση αρχών ή νόμων στο ιδιαίτερο πεδίο εφαρμογής τους. Η επιστημονική γνώση δεν αρκείται στην απλή παρατήρηση, περιγραφή και ανάλυση στοιχείων που αντιλαμβανόμαστε δια των αισθήσεων, αλλά επεκτείνεται σε απεριόριστα αντικείμενα μελέτης εγκόσμια ή υπερκόσμια και εμβαθύνει σε επιμέρους τομείς, κυρίως με τη βοήθεια της τεχνολογίας.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ:

   Είναι οι περισσότερες ανθρωπιστικές επιστήμες, όσες ασχολούνται δηλαδή με τον άνθρωπο ως ψυχική και πνευματική οντότητα, αλλά και την κοινωνικοπολιτική του ζωή. Τέτοιες είναι η ψυχολογία, η φιλοσοφία, η θεολογία, η ιστορία, η κοινωνιολογία, η πολιτική οικονομία, η νομική κ.α. Σκοπός τους είναι η διαρκής αναζήτηση της αλήθειας, η θεωρητική τεκμηρίωση και η εφαρμογή λογικών πορισμάτων, η απάντηση σε υπαρξιακά και μεταφυσικά ερωτήματα και γενικά η διά βίου παιδεία των ανθρώπων.

ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ:

   Είναι οι περισσότερο πρακτικές επιστήμες, όσες δηλαδή έχουν πιο αυστηρή μέθοδο στην εξαγωγή της γνώσης και στηρίζονται σε νόμους ή αποδείξεις που δεν αμφισβητούνται, ούτε ανατρέπονται εύκολα. Τέτοιες είναι τα μαθηματικά, η φυσική, η χημεία, η βιολογία, η ιατρική, η ηλεκτρολογία, η μετεωρολογία, η γεωλογία, η αστρονομία κ.α. Σκοπός τους είναι η μελέτη και η εξακρίβωση των αιτιών που εξηγούν τα γεγονότα και τα φυσικά φαινόμενα και των νόμων που διέπουν τον υλικό ή άυλο κόσμο μας, έτσι ώστε με την πρακτική εφαρμογή αυτής της γνώσης να βελτιωθεί το επίπεδο ζωής των ανθρώπων.

ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ:

1) Πνευματική χειραφέτηση του ανθρώπου: Οι άνθρωποι απαλλάχθηκαν από την άγνοια, έδιωξαν τα σκοτάδια της αμάθειας, της ημιμάθειας και της αδαημοσύνης, που τους κράταγαν για αιώνες δέσμιους προλήψεων και παράλογων φόβων ή κέντρων εξουσίας, που ασκούσαν επιρροή αυθεντίας πάνω τους.

2) Κυριαρχία του ανθρώπου στη φύση: Με την επιστήμη και την τεχνική ο άνθρωπος μπόρεσε να αντιταχθεί στους νόμους και τις φυσικές δυνάμεις, που απειλούσαν την ύπαρξή του κι έγινε κυρίαρχος όχι μόνο του φυσικού κόσμου, αλλά και του σύμπαντος. Έτσι αποδεσμεύτηκε από τον εξαναγκασμό της φύσης πάνω του και την εξάρτησή του από το περιβάλλον όπου ζούσε δημιουργώντας ό ίδιος ένα νέο περιβάλλον.

3) Άνοδος του βιοτικού επιπέδου: Ο άνθρωπος βελτίωσε αισθητά τους όρους οικονομικής ανάπτυξης, αύξησε θεαματικά τις παραγωγικές του δυνατότητες, τον ελεύθερο χρόνο του, τους τρόπους αλλά και τα μέσα επικοινωνίας και ψυχαγωγίας και όλες τις υλικές ανέσεις εκπλήρωσης των αναγκών του.

"Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ"

   Είναι η αναδιατύπωση του γνωστού δόγματος ¨η τέχνη για την τέχνη¨, μόνο που εδώ η επιστήμη δεν αφορά το προσωπικό έργο ενός μεμονωμένου δημιουργού, αλλά το συνολικό αποτέλεσμα ή επίτευγμα πολλών μελετητών και ερευνητών στην τελική εξαγωγή κι εφαρμογή της γνώσης. Η αποδέσμευση της επιστημονικής έρευνας από κάθε νομικό ή άλλο περιορισμό και του επιστήμονα από κάθε ηθικό φραγμό, θα οδηγούσε σε επικίνδυνους πειραματισμούς και απρόβλεπτες εφαρμογές της γνώσης. Η επιστημονική γνώση δεν είναι προϊόν παρθενογένεσης, ούτε προνόμιο ενός ανθρώπου μόνο και δεν αφορά τον ίδιο αποκλειστικά, ώστε να κάνει ό,τι θέλει χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανένα για τις προθέσεις του, που μπορεί να είναι σκοτεινές. Όταν γύρω από ερευνητικά κέντρα, που εκπονούν επιστημονικά προγράμματα με κωδικοποιημένη ονομασία, υψώνονται τείχη μυστικότητας ή επιστήμονες περιβάλλονται με μυστήριο στη ζωή τους, υπάρχει εύλογος προβληματισμός και διάχυτη ανησυχία στους ανθρώπους για τα αποτελέσματα των εφαρμογών αυτής της γνώσης στη ζωή μας. Η γνώση είναι πολύτιμη για τον άνθρωπο αρκεί βέβαια αυτός να διαθέτει και τη σοφία να τη διαχειρίζεται σωστά.

"Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ":

   Ο προορισμός της επιστήμης δεν είναι να υπηρετεί αόριστους και αδιόρατους σκοπούς γενικά, που γνωρίζει μόνο μια ¨λέσχη¨ ειδικών επιστημόνων και οι εντολείς τους. Ο σκοπός της επιστήμης σχετίζεται άμεσα με το αντικείμενο της και αφορά τη γνώση, που δεν μπορεί να είναι μυστική, ούτε προνόμιο για λίγους εκλεκτούς που έχουν πρόσβαση σ’ αυτή. Η γνώση που πηγάζει από τον άνθρωπο θα πρέπει και να διαχέεται στην κοινωνία, να γίνεται κτήμα των πολλών και αγαθό επ’ ωφελεία του κόσμου όλου, ώστε να’ χει αξία χρήσης ή νόημα ύπαρξης. Η επιστημονική γνώση δεν πρέπει να είναι απειλή, αλλά ευλογία και αρετή για να μπορούν όλοι οι λαοί της γης να έχουν καλύτερη ζωή και οι άνθρωποι περισσότερη ευτυχία. Ο Πλάτων έλεγε ότι ¨πάσα επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής, πανουργία και ου σοφία φαίνεται¨ και δυστυχώς σήμερα επιβεβαιώνεται δραματικά από τα πολλά και ανησυχητικά κρούσματα επιστημονικής αυθαιρεσίας.

Ο ΚΛ(Ω)ΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ:

   Η εργαστηριακή παραγωγή πανομοιότυπων γενετικά οργανισμών μέσω της κλωνοποίησης (1996) άνοιξε τον ¨ασκό του Αιόλου¨ στο χώρο της έρευνας, και επιστήμες όπως ή Γενετική, η Βιοϊατρική, η Βιοτεχνολογία και η Μοριακή Βιολογία βρέθηκαν ξαφνικά στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος και αρνητικών σχολίων, κυρίως από θεολογικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους. Το ερώτημα ή δίλημμα που προέκυψε ήταν μήπως ξαφνικά ανακαλύψαμε το μυστικό κλειδί της ζωής και ανοίξαμε τις πύλες του παραδείσου ή μήπως πήραμε την πιο επικίνδυνη ατραπό και ήδη βρισκόμαστε στο χείλος της αβύσσου.

  Η κλωνοποιημένη Dolly έγινε αναμφισβήτητα το πιο διάσημο πρόβατο στην ιστορία, φωτογραφήθηκε όσο κανένα άλλο, έγινε πρωτοσέλιδο παντού και πρώτο θέμα στα δελτία ειδήσεων. Από τότε υπάρχει πάντα η διάχυτη ανησυχία και η καχυποψία ότι αυτό το πείραμα θα επαναληφθεί σε ανθρώπους, αν δεν έχει ήδη γίνει. Την ανησυχία αυτή επιβεβαίωσαν το 2008 Βρετανοί επιστήμονες, που ανακοίνωσαν ότι δημιούργησαν έμβρυα – χίμαιρες με την εισαγωγή ανθρώπινου DNA σε ωάρια αγελάδας, με στόχο την απομόνωση βλαστοκυττάρων που θα χρησιμοποιούσαν για την αντιμετώπιση χρόνιων και ανίατων ασθενειών, όπως Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον, διαβήτη και καρδιακά νοσήματα. Η επιστήμη σήμερα διακατέχεται από υπέρμετρη ελευθερία επιλογών και απεριόριστη δυνατότητα ώστε να παραμερίζει τη δεοντολογία και να προκαλεί με τα επιτεύγματά της συχνά το δέος. Το δέος όχι όμως με τη σημασία του σεβασμού, αλλά του φόβου και ο φόβος εν προκειμένω είναι ότι στο μέλλον θα κατασκευάζουμε ένα είδος ¨ανταλλακτικών¨ ανθρώπων διά πάσαν νόσον.

   Η κλωνοποίηση έθεσε εν αμφιβόλω όλη την επιστήμη και τις δυνατότητες της τεχνολογίας γιατί κλόνισε την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στους επιστήμονες, όσο και τα διάφορα ερευνητικά κέντρα ή Πανεπιστήμια, που γίνονταν τέτοια μυστικά πειράματα. Οι επιστήμονες μπορεί να θεωρούνται σπουδαίοι, ιδιοφυείς ως οι ¨εξ αντικειμένου ειδικοί¨, αλλά όχι όμως τόσο ¨πεφωτισμένοι¨ ώστε ν’ αποτρέψουν και τις παρενέργειες της επιστημονικής τους εργασίας. Είναι απλώς οι δεξιοτέχνες της γνώσης που αποποιούνται και την ευθύνη για την εφαρμογή της, γιατί αυτό υποστηρίζουν ότι είναι ευθύνη των πολιτικών και άλλων εντολέων τους. Αυτό το είδος του ηθικά ανεύθυνου επιστήμονα και πολιτικά αμέτοχου τελικά στο κακό που προκάλεσε η εργασία του, πρωτοπαρουσιάστηκε μετά τη ρίψη των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, στις 6 και 9 Αυγούστου του 1945, όταν ο Οπενχάιμερ και οι άλλοι πυρηνικοί φυσικοί, ¨ένιπταν τας χείρας τους¨ από το αίμα των 200.000 αθώων θυμάτων, στις δύο αυτές ιαπωνικές πόλεις, που ισοπεδώθηκαν κυριολεκτικά στο μαζικότερο έγκλημα κατά αμάχων που έγινε ποτέ στην ιστορία. Την ίδια άποψη περί ανευθυνότητας διατύπωσαν στη Δίκη της Νυρεμβέργης και όσοι επιστήμονες Ναζί (βιολόγοι, χημικοί, γιατροί) συνέβαλαν στα πειράματα ευγονικής, όπως και τα μαζικά εγκλήματα στα κρεματόρια.

   Ορισμένοι επιφανείς κατά τ’ άλλα επιστήμονες που έχουν και υπέρογκες οικονομικές απαιτήσεις, δε διστάζουν να προσφέρουν τις υψηλές υπηρεσίες τους σ’ αυτούς που θα τους δώσουν τα περισσότερα, οπότε αποδύονται σε αγώνα δρόμου ως κυνικοί επαγγελματίες, αρκεί να εξασφαλίσουν από οπουδήποτε, την αμοιβή που επιθυμούν και τη χρηματοδότηση των πρωτοποριακών ερευνών τους. Όμως η γνώση του επιστήμονα δεν είναι ένα πολύτιμο εγκεφαλικό φορτίο, ούτε βεβαίως το αντικείμενο οικονομικής διαπραγμάτευσης με τους χρηματοδότες τους. Η γνώση αυτή είναι μια φυσική προνομία και ένα δώρο θεού για τους ανθρώπους όλους. Δεν υπάρχει μόνο για τον επιστήμονα και δεν αφορά μόνο τους εργοδότες του, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Αφορά τον κόσμο όλο που υφίσταται και τις συνέπειες.

ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ:

   Ο πραγματικά σπουδαίος επιστήμονας δεν πρέπει να ξεχνά ότι είναι κι αυτός άνθρωπος με ψυχή και συναισθήματα, όπως όλοι οι άνθρωποι. Δεν πρέπει να σκέφτεται μόνο ψυχρά και λογικά ως επιστήμονας, αλλά να έχει και ηθικές αναστολές ή ευαισθησίες όπως όλοι οι άνθρωποι. Θα πρέπει να ακούει και τη φωνή της συνείδησής του πριν θέσει σε εφαρμογή τα αποτελέσματα των ερευνών του. Θα πρέπει να έχει άποψη για το ποιόν της ενέργειάς του και να γνωρίζει εκ των προτέρων το σκοπό και τις επιπτώσεις της χρήση της, διατηρώντας πάντα την αυτονομία της βούλησής του, αλλά και τη δυνατότητα αναθεώρησης ή υπαναχώρησης αν το θελήσει. Σε κάθε περίπτωση σοφός είναι ο επιστήμονας που διαβλέπει προφητικά τις εξελίξεις, διαισθάνεται τους μελλοντικούς κινδύνους και αποτρέπει τα δυσάρεστα επακόλουθα ή τις πιθανές παρεκτροπές. Ο πραγματικός επιστήμονας πρέπει να διαθέτει και την απαιτούμενη σωφροσύνη ώστε να μη γίνεται ενεργούμενο άλλων, να μη συνεργεί στο κακό ή το λάθος και να διαχωρίζει έγκαιρα τη θέση του, ακολουθώντας τον έντιμο δρόμο της παραίτησης.

   Απέναντι στις απεριόριστες εφαρμογές της ανεξέλεγκτης γνώσης το μόνο λογικό και ηθικό αντίβαρο του επιστήμονα είναι η συνείδησή του, ο καθαρός και αμόλυντος κόσμος της ψυχής του. Το μόνο που δεν πρέπει να αγνοεί, να διαπραγματεύεται ή να ξεπουλά., αν διαθέτει πραγματική σοφία. Μπορεί να είναι χαρισματικός, φαινόμενο ή αυθεντία στο αντικείμενο της επιστήμης του, αλλά αυτό δε φτάνει. Χρειάζεται τη σύνεση, την ευσυνειδησία, την αυτοκριτική διάθεση, την ειλικρίνεια, την εντιμότητα και τη σοβαρότητα για να υπηρετεί την αλήθεια και να συμβάλλει όχι μόνο στην προαγωγή της γνώσης και την εξέλιξη της επιστήμης του, αλλά και στο καλό του κόσμου όλου. Δε νοείται επιστήμονας χωρίς κοινά αισθήματα, αγωνίες και φόβους. Δε νοείται επιστήμονας αποκομμένος από την πραγματική ζωή και τους ανθρώπους. Ο τύπος του ¨αφιερωμένου¨ ή εργασιομανή ερευνητή - επιστήμονα που δεν τον βλέπει ο ήλιος, που ζει απομονωμένος και ¨αποστειρωμένος¨ στο εργαστήριο - κελί του, είναι ένας απρόσωπος και απρόσιτος άνθρωπος και τελικά απρόβλεπτος, γιατί δεν αντιλαμβάνεται αυτό που κατανοούν οι άλλοι. Ο κόσμος δε θέλει τον επιστήμονα -¨ασπάλακα¨ των εργαστηρίων, αλλά τον επιστήμονα - πνευματικό ταγό, που διατηρεί εκτός από την πνευματική του ελευθερία και την ηθική του ακεραιότητα.

ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ – ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ:

   Η επιστήμη διατηρούσε πάντα μια αυτόνομη δυναμική στην ιστορία αφού σύμφωνα και με τον Αριστοτέλη ¨οι άνθρωποι φύσει ορέγονται του ειδέναι¨, ωστόσο σήμερα παρά ποτέ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την τεχνολογία. Οι επιστήμονες υπηρετούν αόριστους σκοπούς και γενικές κατευθύνσεις, όπως ο ¨εκσυγχρονισμός¨, η ¨ποιότητα ζωής¨, η ¨οικονομική ανάπτυξη¨, ¨η ¨πληροφορική επανάσταση¨, η ¨τεχνολογία επικοινωνιών¨ και τα ¨εξοπλιστικά προγράμματα¨ στο διεθνές περιβάλλον του ανταγωνισμού, του καταναλωτισμού και της παγκοσμιοποίησης. Το ρόλο της επιστήμης υπαγορεύουν τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά συμφραζόμενα της εποχής μας, οπότε οι εξελίξεις είναι ήδη δρομολογημένες και η επιστημονική γνώση, όπως και η τεχνολογία είναι μέσα και όχι σκοποί. Η επιστήμη, η τεχνολογία και η τεχνογνωσία είναι το διεθνές πεδίο προβολής και αντιπαράθεσης Πανεπιστημίων, Πολυτεχνικών Σχολών, ερευνητικών κέντρων, αλλά και πολυεθνικών εταιριών, βιομηχανιών, επιχειρήσεων ή εθνικών κρατών. Η επιστήμη σήμερα, όπως και η τεχνολογία, συνδέεται με το κέρδος και τους νόμους της αγοράς δηλαδή ¨πωλείται και αγοράζεται¨.

   Αυτή η συστηματική εκμετάλλευση της επιστήμης και της τεχνολογίας από την ¨τεχνοκρατική φιλοσοφία¨ των αναπτυγμένων χωρών και το ¨παγκόσμιο μοντέλο ευημερίας¨ οδήγησε στην καταστροφή του περιβάλλοντος και την απειλή για το μέλλον του κόσμου μας. Γι’ αυτό οι επιστήμονες θα πρέπει να αντιδράσουν, επειδή οι πολιτικοί δεν μπορούν πάντα να κατανοήσουν ή δε θέλουν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα βιωσιμότητας του πλανήτη, όπως το ενεργειακό πρόβλημα ή την κλιματική αλλαγή, πόσο μάλλον και οι απλοί άνθρωποι. Αν υπάρχει ελπίδα στο μέλλον να σωθεί ο κόσμος μας με την αειφόρο ανάπτυξη, την ¨πράσινη ενέργεια¨ ή την εναλλακτική τεχνολογία, αυτή προέρχεται από την επιστήμη. Οι επιστήμονες πρέπει να καταλάβουν την αξία της δύναμής τους, που είναι η γνώση τους (¨η γνώση είναι δύναμη¨ Fr. Bacon). Πρέπει να απαλλαγούν από εξαρτήσεις που περιορίζουν το ρόλο τους, να υπηρετούν την αλήθεια και να έχουν το θάρρος της γνώμης τους. Η επιστήμη μπορεί να δρομολογήσει εκ νέου τις εξελίξεις στο μέλλον, να επαναπροσδιορίσει τις αξίες και τους σκοπούς της κοινωνίας αναθεωρώντας ριζικά τον τρόπο που σκεπτόμαστε και ζούμε! Εμείς όσο ζούμε, θα ελπίζουμε μια μέρα να το δούμε…

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:

1)  ¨Αυτό που κυριαρχεί σήμερα είναι η αυτονόμηση της τεχνο-επιστήμης. Δε διερωτώμεθα πλέον αν υπάρχουν ανάγκες που πρέπει να ικανοποιήσουμε, παρά κατά πόσον το ένα ή το άλλο επιστημονικό ή τεχνικό επίτευγμα είναι εφικτό. Αν είναι πράγματι εφικτό, τότε θα υλοποιηθεί οπωσδήποτε και κατόπιν θα κατασκευασθεί και η αντίστοιχη ¨ανάγκη¨. Οι παρενέργειες σπανίως λαμβάνονται υπόψη. Αυτό ακριβώς πρέπει να σταματήσουμε, και εδώ αρχίζουν οι δυσκολίες. Δεν μπορεί να τίθεται θέμα περιορισμού της ελευθερίας της επιστημονικής έρευνας. Τα όρια όμως ανάμεσα στην καθαρή γνώση και στις, ενίοτε μοιραίες, εφαρμογές της είναι ασαφή, αν όχι ανύπαρκτα.

   Πώς να χαράξουμε τα όρια; Για πρώτη φορά σε μια μη θρησκευτική κοινωνία, ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα: Πρέπει να ελέγξουμε την εξάπλωση της ίδιας της γνώσης; Και πώς να το κάνουμε αυτό χωρίς να καταλήξουμε σε μια δικτατορία επί του πνεύματος; Η απάντηση είναι πως δεν επιθυμούμε μια απεριόριστη και απερίσκεπτη εξάπλωση της παραγωγής, αλλά θέλουμε μια οικονομία που να είναι μέσον και όχι σκοπός της ανθρώπινης ζωής. Επιπλέον, αν επιθυμούμε την ελεύθερη εξάπλωση της γνώσης, δεν μπορούμε να υποκρινόμαστε ότι δε γνωρίζουμε πως αυτή η εξάπλωση εμπεριέχει κινδύνους που δεν είναι δυνατό να καθοριστούν εκ των προτέρων. Για να αντιμετωπίσουμε αυτούς τους κινδύνους μας χρειάζεται αυτό που ο Αριστοτέλης αποκαλούσε «φρόνησις».¨ Κορνήλιος Καστοριάδης

2) ¨Η «κλωνοποίηση του ανθρώπου» και το «ελιξίριο της νεότητας» βλασφήμησαν και δόξασαν ταυτόχρονα τη Γενετική. Η ανθρωπότητα βρέθηκε την ίδια στιγμή στο έρεβος και στο βασίλειο. Σήκωσε τα μάτια της φαντασίας ψηλά και τρόμαξε. Η Γενετική ενοχοποιήθηκε ως η επιστήμη της καταστροφής αλλά ανακηρύχθηκε και ως η επιστήμη της σωτηρίας του ανθρώπου... Για άλλους η Γενετική πρέπει να καθήσει στο ειδώλιο του κατηγορούμενου και για άλλους στο βάθρο του νικητή. Πολλοί θα αναρωτηθούν αν θα πρέπει να επιμείνει ο άνθρωπος στη βαθύτερη κατανόηση της βιολογικής του αυτογνωσίας ή αν θα πρέπει να αφήσει τη φύση με τις βραδείες διαδικασίες της να τον οδηγεί.

…Στις μέρες μας αναδείχθηκε επικίνδυνα η υπεροψία και η αλαζονεία κάποιων επίδοξων θεών και γι’ αυτό η Γενετική εισέπραξε τον προβληματισμό της κοινής γνώμης, η οποία βρέθηκε να αμφισβητεί ό,τι θετικό έχει προσφέρει αυτή η επιστήμη…Η Γενετική είναι η ελπίδα της ανθρωπότητας, καθώς μέσα από τον ντετερμινιστικό αναγωγισμό προσεγγίζει την κατανόηση της ζωής και τη βιολογική μας αυτογνωσία στο πιο βασικό και πιο αποτελεσματικό επίπεδο. Η εκρηκτική πρόοδος σε ποικίλα μέτωπα γεμίζει τον άνθρωπο αισιοδοξία και το απαλλάσσει σιγά σιγά από αδυναμίες, ισχυροποιώντας τον να αντιμετωπίσει τις κακοτοπιές στο μεγάλο ταξίδι της ζωής. ¨ Σταμάτης Αλαχιώτης (Εφημ. Το Βήμα)

3) Έμβρυο…ανθρώπου αγελάδας

   ¨Σοκ για τη διεθνή κοινότητα αποτελεί η ανακοίνωση Βρετανών επιστημόνων για τη δημιουργία εμβρύου ανθρώπου-αγελάδας, με στόχο την απομόνωση βλαστοκυττάρων…Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Νιούκαστλ, κατάφεραν να δημιουργήσουν υβριδικά έμβρυα με την εισαγωγή ανθρώπινου DNA κυττάρων ανθρωπίνου δέρματος, το οποίο εγχύθηκε σε ωάρια αγελάδων, από τα οποία είχε αφαιρεθεί ο πυρήνας με γενετικό υλικό. Τα έμβρυα-χίμαιρες που προέκυψαν αποτελούνται κατά 99,9% από ανθρώπινα κύτταρα και 0,1% από ζωικά. Η είδηση προκάλεσε τη μήνιν της Καθολικής Εκκλησίας, που χαρακτήρισε τα υβριδικά έμβρυα «τερατώδη» ενώ οι Βρετανοί πολιτικοί εμφανίστηκαν διχασμένοι.

…Για τους επιστήμονες η συγχώνευση διαφορετικών ειδών και η δημιουργία εμβρύων – χιμαιρών, που αποτελούνται από μέρη ανθρώπων και ζώων, μπορούν να βοηθήσουν στη μελέτη ασθενειών, στην κατανόηση της ανθρώπινης βιολογίας και στη δημιουργία «εργοστασίων» οργάνων ή ιστών που προορίζονται για μεταμοσχεύσεις σε ανθρώπους στο απώτερο μέλλον. Επιπλέον με τα έμβρυα – χίμαιρες, οι ερευνητές θα μπορούν να πραγματοποιήσουν πειράματα, τα οποία κατά τους ίδιους, θα ήταν ανήθικο να πραγματοποιηθούν σε έμβρυα που προέρχονται από ανθρώπους.¨ (Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 3 Απριλίου 2008)

H ανωτερότητα του ήθους των Σπαρτιατών

                                                                                 
Μια διδακτική πρόταση για την ιστορία μέσα από τις πρωτογενείς πηγές                                                                          
                                                                        Παπατσίρος Απόστολος                               
                                                                                φιλόλογος

Πως αποδεικνύεται η ανωτερότητα του ήθους και η πειθαρχία των Σπαρτιατών από τις πηγές:

πηγή 1η: Πώς αντιμετώπιζαν την ήττα οι Αθηναίοι και πως οι Σπαρτιάτες;

    Μετά την ήττα των Αθηναίων από τους Σπαρτιάτες στους Αιγός Ποταμούς το 405 π.Χ, που σήμανε και το τέλος της αθηναϊκής ηγεμονίας στις άλλες ελληνικές πόλεις, έφτασε το κακό μαντάτο στην Αθήνα με το ιερό τους πλοίο, την Πάραλο. Τις αντιδράσεις του αθηναϊκού λαού στο άγγελμα της θλιβερής είδησης περιγράφει ο Ξενοφώντας (Ελληνικά, βιβλίο Β, Κεφάλαιο 2. § 3)

[2.3]  ᾿Εν δὲ ταῖς ᾿Αθήναις τῆς Παράλου ἀφικομένης νυκτὸς ἐλέγετο ἡ συμφορά, καὶ οἰμωγὴ ἐκ τοῦ Πειραιῶς διὰ τῶν μακρῶν τειχῶν εἰς ἄστυ διῆκεν, ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ παραγγέλλων· ὥστ΄ ἐκείνης τῆς νυκτὸς οὐδεὶς ἐκοιμήθη, οὐ μόνον τοὺς ἀπολωλότας πενθοῦντες, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ἔτι αὐτοὶ ἑαυτούς, πείσεσθαι νομίζοντες οἷα ἐποίησαν Μηλίους τε Λακεδαιμονίων ἀποίκους ὄντας, κρατήσαντες πολιορκίᾳ, καὶ ῾Ιστιαιέας καὶ Σκιωναίους καὶ Τορωναίους καὶ Αἰγινήτας καὶ ἄλλους πολλοὺς τῶν ῾Ελλήνων.

[2.3]  Στην Αθήνα η Πάραλος έφτασε νύχτα και μαθεύτηκε η συμφορά· και σηκώθηκε θρήνος που από τον Πειραιά μέσα απ’ τα μακρά τείχη έφτασε στο άστυ, καθώς ο ένας έλεγε στον άλλον τις κακές ειδήσεις, και κανένας εκείνη τη νύχτα δεν έκλεισε μάτι, καθώς θρηνούσαν όχι μόνο αυτούς που χάθηκαν αλλά ακόμη πιο πολύ τον ίδιο τους τον εαυτό, γιατί περίμεναν ότι θα πάθουν ό,τι έκαναν στους Μηλίους, που ήταν άποικοι των Λακεδαιμονίων, και τους Σκιωναίους και τους Τορωναίους και τους Αιγινήτες και πολλούς άλλους Έλληνες. (Μετάφραση συντακτικής ομάδας).

     Μετά την ήττα των Σπαρτιατών στα Λεύκτρα το 371 π.Χ από τους Θηβαίους, που σήμανε και την απαρχή της πτώσης της σπαρτιατικής δύναμης, έφτασε το θλιβερό άγγελμα στη Σπάρτη, ενώ γίνονταν αγώνες και την αντίδραση των Σπαρτιατών περιγράφει ο Ξενοφώντας (Ελληνικά, βιβλίο Δ'–Ζ'. 4.16 ).

[6.4.16] Γενομένων δὲ τούτων, ὁ μὲν εἰς τὴν Λακεδαίμονα ἀγγελῶν τὸ πάθος ἀφικνεῖται γυμνοπαιδιῶν τε οὔσης τῆς τελευταίας καὶ τοῦ ἀνδρικοῦ χοροῦ ἔνδον ὄντος· οἱ δὲ ἔφοροι ἐπεὶ ἤκουσαν τὸ πάθος, ἐλυποῦντο μέν, ὥσπερ, οἶμαι, ἀνάγκη· τὸν μέντοι χορὸν οὐκ ἐξήγαγον, ἀλλὰ διαγωνίσασθαι εἴων. καὶ τὰ μὲν ὀνόματα πρὸς τοὺς οἰκείους ἑκάστου τῶν τεθνεώτων ἀπέδοσαν· προεῖπαν δὲ ταῖς γυναιξὶ μὴ ποιεῖν κραυγήν, ἀλλὰ σιγῇ τὸ πάθος φέρειν. τῇ δ’ ὑστεραίᾳ ἦν ὁρᾶν, ὧν μὲν ἐτέθνασαν οἱ προσήκοντες, λιπαροὺς καὶ φαιδροὺς ἐν τῷ φανερῷ ἀναστρεφομένους, ὧν δὲ ζῶντες ἠγγελμένοι ἦσαν, ὀλίγους ἂν εἶδες, τούτους δὲ σκυθρωποὺς καὶ ταπεινοὺς περιιόντας.

[6.4.16]  Όταν έγιναν αυτά, ο αγγελιοφόρος που στάλθηκε στη Σπάρτη για να αναγγείλει τη συμφορά έφτασε την τελευταία μέρα της γιορτής των γυμνοπαιδιών και την ώρα που ο χορός των ανδρών ήταν μέσα (πάνω στη σκηνή)· κι όταν οι έφοροι πληροφορήθηκαν το κακό, λυπήθηκαν βέβαια, νομίζω, όπως το επέβαλλε η περίσταση· όμως δεν έβγαλαν έξω (από το θέατρο) το χορό, αλλά τον άφησαν να συνεχίσει. Ανακοίνωσαν βέβαια τα ονόματα καθενός από τους νεκρούς στους οικείους τους· είπαν ταυτόχρονα στις γυναίκες να μην ξεσπάσουν σε θρήνους, αλλά να υπομένουν το κακό σιωπηλές. Και την επόμενη μέρα μπορούσε κανείς να δει να κυκλοφορούν άνετα περήφανοι και με φωτεινά πρόσωπα οι συγγενείς όσων είχαν φονευθεί, ενώ οι οικείοι αυτών που είχε αναφερθεί ότι είναι ζωντανοί ήταν έξω λίγοι, που μάλιστα κυκλοφορούσαν σκυθρωποί και ταπεινωμένοι. (μτφ. Γ.Α. Ράπτης 2005 Ξενοφώντος Ελληνικά Δ'–Ζ' Ζήτρος.)

πηγή 2η: Η μεγαθυμία των Σπαρτιατών

[2.2.19] Θηραμένης δὲ καὶ οἱ ἄλλοι πρέσβεις ἐπεὶ ἦσαν ἐν Σελλασίᾳ, ἐρωτώμενοι δὲ ἐπὶ τίνι λόγῳ ἥκοιεν εἶπον ὅτι αὐτοκράτορες περὶ εἰρήνης, μετὰ ταῦτα οἱ ἔφοροι καλεῖν ἐκέλευον αὐτούς. ἐπεὶ δ᾽ ἧκον, ἐκκλησίαν ἐποίησαν, ἐν ᾗ ἀντέλεγον Κορίνθιοι καὶ Θηβαῖοι μάλιστα, πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι τῶν Ἑλλήνων, μὴ σπένδεσθαι Ἀθηναίοις, ἀλλ᾽ ἐξαιρεῖν. [2.2.20] Λακεδαιμόνιοι δὲ οὐκ ἔφασαν πόλιν Ἑλληνίδα ἀνδραποδιεῖν μέγα ἀγαθὸν εἰργασμένην ἐν τοῖς μεγίστοις κινδύνοις γενομένοις τῇ Ἑλλάδι, ἀλλ᾽ ἐποιοῦντο εἰρήνην ἐφ᾽ ᾧ τά τε μακρὰ τείχη καὶ τὸν Πειραιᾶ καθελόντας καὶ τὰς ναῦς πλὴν δώδεκα παραδόντας καὶ τοὺς φυγάδας καθέντας τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον νομίζοντας Λακεδαιμονίοις ἕπεσθαι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν ὅποι ἂν ἡγῶνται (Ξενοφώντος Ελληνικά).

[2.2.19] Σαν έφτασε ο Θηραμένης με τους υπόλοιπους πρέσβεις στη Σελλασία και τους ρώτησαν τι έρχονται να κάνουν, αποκρίθηκαν ότι έρχονται πληρεξούσιοι να διαπραγματευτούν ειρήνη. Τότε οι έφοροι πρόσταξαν να τους φωνάξουν, κι όταν ήρθαν συγκάλεσαν Συνέλευση. Εκεί διαμαρτυρήθηκαν πολλοί άλλοι Έλληνες, και ιδίως οι Κορίνθιοι κι οι Θηβαίοι, λέγοντας ότι δεν πρέπει να κάνουν συνθήκη με τους Αθηναίους, αλλά να τους αφανίσουν. [2.2.20] Οι Λακεδαιμόνιοι όμως δήλωσαν ότι αρνούνται να υποδουλώσουν πόλη ελληνική που τόσες υπηρεσίες είχε προσφέρει τον καιρό του μεγαλύτερου κινδύνου που είχε απειλήσει ποτέ την Ελλάδα· δέχτηκαν λοιπόν να γίνει ειρήνη με τον όρο ότι οι Αθηναίοι θα γκρεμίσουν τα Μακρά Τείχη και τα τείχη του Πειραιά, θα παραδώσουν όλα τους τα πλοία εκτός από δώδεκα, θα φέρουν πίσω τους εξόριστους, θα 'χουν τους ίδιους εχθρούς και φίλους με τους Λακεδαιμονίους και θα εκστρατεύουν μαζί τους στη στεριά και στη θάλασσα, όπου τους οδηγούν αυτοί. ( μετ Ρ. Ρούφου)

Σχολιασμός:

    Η Αθήνα είχε ήδη ηττηθεί στον Πελοποννησιακό πόλεμο και ήταν στο έλεος της Σπάρτης και των συμμάχων της. Ζητάει λοιπόν ειρήνη από τους Σπαρτιάτες με την αποστολή πρεσβείας υπό τον Θηραμένη, κι ενώ Κορίνθιοι και Θηβαίοι την αρνούνται και απαιτούν την καταστροφή της Αθήνας, οι Σπαρτιάτες αρνούνται να υποδουλώσουν την πόλη που τόσες υπηρεσίες είχε προσφέρει στην Ελλάδα κατά τους Μηδικούς πολέμους. Έτσι δείχνουν την ανωτερότητα του νικητή με τον σεβασμό τους απέναντι στον ηττημένο για την ιστορία του και τη δόξα του που κερδήθηκε στα πεδία των μαχών για χάρη της Ελλάδας. Αυτή είναι η διαφορά της σκέψης που έκανε τους Σπαρτιάτες να ξεχωρίζουν ανάμεσα στους Έλληνες και τη Σπάρτη περήφανη για τις αρχές της.

πηγή 3η: "Σπάρτη δαμασίμβροτος".

   Οι νόμοι της Σπάρτης ενέπνεαν το ήθος των ανθρώπων της· τους έκαναν δαμασίμβροτους, δηλαδή πειθαρχικούς και πρόθυμους να υπηρετούν την πόλη τους, να νιώθουν την αξία της υπακοής στον νόμο και να ακολουθούν τις παραδόσεις της φυλής. Για αυτό και όπως λέγεται ο Λυκούργος δεν έγραψε σε πλάκες τη "Μεγάλη ρήτρα", τους νόμους του δηλαδή ώστε να είναι ορατοί σε όλους, γιατί δε χρειαζόταν, αφού ήξερε το φρόνημα και την πειθαρχία των Σπαρτιατών. Πίστευε ότι η καταγραφή των νόμων ήταν περιττή, αφού οι άγραφοι νόμοι της ηθικής ήταν πιο ισχυροί.

    Γιά τήν ἀλήθεια τοῦ ἀνωτέρω σκεπτικοῦ, ἄς ληφθεῖ ὑπ΄ὄψιν τό χωρίο τοῦ Πλουτάρχου, Βίοι Παράλληλοι, Ἀγησίλαος – Πομπήιο, 1. …διό καί φασιν ὑπό Σιμωνίδου τήν Σπάρτην προσηγορεῦσθαι «δαμασίμβροτον», ὡς μάλιστα διά τῶν ἐθῶν τούς πολίτας τοῖς νόμοις πειθηνίους καί χειροήθεις ποιοῦσαν , ὥσπερ ἵππους εὐθύς ἐξ ἀρχῆς δαμαζομένους, (γι΄αὐτό καί λένε ὅτι ὑπό τοῦ Σιμωνίδου ἡ Σπάρτη προσαγορεύτηκε «δαμασίμβροτος» (= αὐτή πού δαμάζει τούς ἀνθρώπους), διότι αὐτή κατά κύριο λόγο ἔκανε διά τῶν ἐθίμων τούς πολίτες πειθαρχικούς στούς νόμους καί ὑπάκουους, ἀκριβῶς ὅπως τά ἄλογα πού ἀπό νεαρή ἡλικία τά δαμάζουν).

  Αὐτή τήν τυφλή ὑποταγή τῶν Λακεδαιμονίων δημοτῶν στόν νόμο, πού τούς ἔκανε μία σφιγμένη γροθιά καί ἀκαταμάχητη πολεμική μηχανή τῆς ἐποχῆς, μνημονεύει καί ὁ Ἡρόδοτος, Πολύμνια, 104, (ὁ Δημάρατος ἐνημερώνει τόν Ξέρξη γιά τούς Σπαρτιάτες). Ἐλεύθεροι γάρ ἐόντες οὐ πάντα ἐλεύθεροί εἰσι• ἔπεστι γάρ σφι δεσπότης νόμος, τόν ὑποδειμαίνουσι πολλῷ ἔτι μᾶλλον ἤ οἱ σοί σέ. (Διότι εἶναι ἐλεύθεροι πολίτες ἀλλά ὄχι παντελῶς ἐλεύθεροι, διότι πάνω ἀπό αὐτούς θεωροῦν ἀφέντη τόν νόμο, τόν ὁποῖο φοβοῦνται περισσότερο ἀπό ὅσο φοβοῦνται ἐσένα οἱ ὑπήκοοί σου). 

   Ο ποιητής Τυρταίος αποκαλεί τη Σπάρτη ¨εύανδρο¨ και ο Όμηρος ¨καλλιγύναικα¨, που σημαίνει ότι αμφότεροι αναγνώριζαν τον λόγο της υπεροχής της ανάμεσα στις άλλες πόλεις. Όπως και να τη δει κανείς, δεν μπορεί να μην προβάλλει το ξεχωριστό ήθος των ανθρώπων της και τα απαράμιλλά τους πρότυπα στην αγωγή των νέων, την πειθαρχία, την πολεμική αρετή και την αυτοθυσία, εκτός από τη δωρική λιτότητα, τον περιώνυμο λιτό και αποφθεγματικό λόγο (λακωνικότητα) και την αφιλοχρηματία, δηλαδή όλα αυτά τα ιδανικά που ανέδειξαν τη Σπάρτη σε ηγεμονική πόλη στην αρχαία Ελλάδα και παγκόσμιο σύμβολο ηρωικού πνεύματος διαχρονικά.