AMEA: Άτομα με ειδικές ανάγκες & ικανότητες

                                                                                                           Παπατσίρος Απόστολος
                                                                                                                   φιλόλογος

                          ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ & ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ 

    Άτομα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ) θεωρούνται τα άτομα που έχουν μια εκ γενετής ή επίκτητη σωματική αναπηρία ή μια νευροψυχολογική διαταραχή ή βλάβη ή μια πνευματική ανεπάρκεια που τα καθιστά αδύναμα στην εκπλήρωση των στοιχειωδών ατομικών ή κοινωνικών αναγκών τους. Ο ορισμός είναι γενικευτικός για μια σειρά από προβλήματα που απορρέουν από τη φυσική αδυναμία ενός ανθρώπου να ικανοποιήσει από μόνος του τις ζωτικές του ανάγκες, που θα του επέτρεπαν να έχει μια φυσιολογική ζωή, όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες κατά συνέπεια για να ζουν αξιοπρεπώς πρέπει να έχουν την καθημερινή φροντίδα των οικείων τους, την ευρύτερη στήριξη και αποδοχή από την κοινωνία, όσο και τη μέριμνα της πολιτείας για την πρόνοια, τη νοσηλεία, την εκπαίδευση, την εργασία τους με τελικό σκοπό την ενσωμάτωσή τους στην κοινωνία.

ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΤΟΜΩΝ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΑΜΕΑ:

1) Όσοι έχουν αισθητηριακή αναπηρία (τυφλοί, κωφοί, βαρήκοοι)

2) Όσοι έχουν κινητική αναπηρία (ημιπληγικοί, παραπληγικοί, τετραπληγικοί) 

3) Όσοι έχουν νοητική καθυστέρηση, αυτισμό, επιληψία 

4) Όσοι έχουν διαταραχή λόγου και ομιλίας

5) Όσοι έχουν διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα

6) Όσοι έχουν ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία, δυσαριθμησία, δυσαναγνωσία, δυσγραφία)

7) Όσοι έχουν σύνδρομο Down (μογγολισμός)

8) Όσοι έχουν τη νόσο του Χάνσεν (λέπρα) 

9) Όσοι έχουν σοβαρές ψυχικές νόσους και συναισθηματικές διαταραχές

10) Όσοι έχουν χρόνια προβλήματα υγείας (διαβητικοί, νεφροπαθείς, αιμορροφιλικοί…)

ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΜΕΑ:

   Τα πιο πολλά προβλήματα των ΑΜΕΑ σχετίζονται με την καθημερινότητά τους. Υπάρχουν ΑΜΕΑ που δεν μπορούν να επιτελέσουν καμιά ζωτική ή φυσική τους λειτουργία, που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν, να φάνε μόνοι τους ή να πιουν ένα ποτήρι νερό. Ανάλογα με το είδος ή τον βαθμό της αναπηρίας ή της αδυναμίας τους χρειάζονται έναν άνθρωπο διαρκώς δίπλα τους για να τους βοηθά σε ό,τι κι αν κάνουν, από τις πιο απλές βιολογικές τους ανάγκες, ως την καθημερινή μετακίνησή τους στο σχολείο, την εργασία ή το πάρκο και την επιστροφή τους στο σπίτι, μέχρι και την νυχτερινή τους κατάκλιση. Επειδή όμως είναι αδύνατο να επωμίζονται αυτό το βάρος πάντα οι οικείοι, πρέπει να υπάρχει κατάλληλη βοήθεια από ειδικούς (θεραπευτές, γιατρούς, ψυχολόγους, νοσηλευτές, συνοδούς, παιδαγωγούς) γεγονός που σημαίνει ότι υπάρχει και μεγάλο οικονομικό κόστος για τη συντήρηση και τη θεραπευτική αγωγή ενός ατόμου με ειδικές ανάγκες. Το κόστος αυτό αυξάνεται από τα φάρμακα, τα αναπηρικά αμαξίδια και τα βοηθητικά μέσα που χρησιμοποιούν τα ΑΜΕΑ για τη διευκόλυνσή τους και δεν καλύπτεται από τα αναπηρικά επιδόματα της πολιτείας. Έτσι τα ΑΜΕΑ έχουν συνήθως πλημμελή θεραπευτική αγωγή ή φροντίδα επειδή οι περισσότερες οικογένειες σήμερα αδυνατούν να ανταποκριθούν στοιχειωδώς σ’ αυτά τα έξοδα. 

    Ένα άλλο πρόβλημα των ΑΜΕΑ είναι ο εγκλεισμός τους στο σπίτι ή ακόμα η «ιδρυματοποίηση» τους. Για κάποιους ανθρώπους η αναπηρία θεωρείται, ακόμα και σήμερα, ντροπή και στιγματισμός, και για ν’ αποφύγουν τα σχόλια του κόσμου, προτιμούν να κρατάνε το ανάπηρο μέλος της οικογένειάς τους μέσα στο σπίτι, στερώντας του ουσιαστικά την ελευθερία και τη δυνατότητα να ενσωματωθεί στην κοινωνία. Κάποιοι, που δεν μπορούν να συμβιβαστούν με το πρόβλημα της αναπηρίας ενός μέλους της οικογένειάς τους, προτιμούν τα ιδρύματα, αν και οι συνθήκες διαβίωσης για τα ΑΜΕΑ εκεί είναι πολύ χειρότερες. Και ακόμα χειρότερα κάποιοι άλλοι τους παρατάνε -ειδικά τους διανοητικά ανάπηρους- στα ιδρύματα και δεν ξαναρωτάνε για αυτούς. 

     Αλλά και αν ακόμα τα ΑΜΕΑ δεν είναι θύματα εγκατάλειψης από τους δικούς τους σε ιδρύματα και «ζουν ανάμεσά μας», η ίδια η κοινωνία συχνά τους απαξιώνει δείχνοντας το σκληρό της πρόσωπο. Τα ΑΜΕΑ θεωρούνται από πολλούς μειονεκτικοί, καταθλιπτικοί και συχνά προβληματικοί άνθρωποι, που δεν έχουν ισότιμη θέση στην κοινωνία. Έτσι τα ΑΜΕΑ βιώνουν τον κοινωνικό ρατσισμό, την απόρριψη και τον αποκλεισμό και δεν έχουν ίσες ευκαιρίες στη ζωή. Σ’ όλο αυτό το κλίμα της περιθωριοποίησης που υφίστανται τα ΑΜΕΑ πρέπει να προσθέσουμε την έλλειψη ευαισθησίας για τα δικαιώματά τους στις μετακινήσεις, αφού πολλοί ασυνείδητοι οδηγοί παρκάρουν στις ειδικές θέσεις στάθμευσης ΑΜΕΑ ή πάνω στα πεζοδρόμια και τις ειδικές ράμπες για αμαξίδια ή τις γραμμές όδευσης τυφλών. Γενικά η μετακίνηση των ΑΜΕΑ στην πόλη και η πρόσβασή τους σε δημόσιους χώρους και υπηρεσίες είναι εξαιρετικά δύσκολη και σε ορισμένες περιπτώσεις ανέφικτη. 

    Περισσότερη δυσκολία όμως θα συναντήσουν τα ΑΜΕΑ στη βασική τους εκπαίδευση γιατί -παρά τις πολιτικές εξαγγελίες- δεν υπάρχουν παντού ειδικά σχολεία και το κατάλληλο προσωπικό ειδικής αγωγής για να τους δεχτούν, ούτε οι υποστηρικτικές δομές για να τους βοηθήσουν. Έτσι η εκπαίδευσή τους ή η μαθητεία σε τεχνικές σχολές γίνεται μετ’ εμποδίων ή δεν ολοκληρώνεται, ενώ η συνέχιση των σπουδών στο πανεπιστήμιο θεωρείται πολυτέλεια για λίγους. Εκεί όμως που είναι οι περισσότερες πόρτες κλειστές είναι στον χώρο εργασίας, παρά τις δεσμεύσεις της πολιτείας για την απασχόληση και την επαγγελματική αποκατάσταση των ΑΜΕΑ. 

    Τέλος υπάρχει κι ένα σοβαρό ψυχολογικό πρόβλημα, που θα πρέπει να ξεπεράσουν τα ΑΜΕΑ, που δεν είναι άλλο από αυτή την «αλλιώτικη» εικόνα του εαυτού τους. Η αποδοχή της διαφορετικότητάς τους από τους ίδιους και ο συμβιβασμός τους με έναν ρόλο πιο παθητικό δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση· γίνεται εμμονή που δοκιμάζει τον χαρακτήρα τους κι αποσυνθέτει την προσωπικότητά τους. Ειδικότερα δεν μπορούν να αποδεχτούν την εικόνα τους αυτή όσοι ενώ ήταν υγιείς πριν, μετά έμειναν ανάπηροι από κάποιο ατύχημα ή νόσησαν από κάποια σπάνια νόσο. Για αυτό τα ΑΜΕΑ χρειάζονται εκτός από την ψυχολογική υποστήριξη των δικών τους, το πραγματικό ενδιαφέρον και τον σεβασμό των συνανθρώπων τους, και όχι τον οίκτο τους, γιατί έτσι θα νιώθουν περισσότερο αδύναμοι κι αξιολύπητοι. 

ΠΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΒΟΗΘΗΘΟΥΝ ΤΑ ΑΜΕΑ:

   Η πολιτεία εκ του συντάγματος οφείλει να εξασφαλίζει στα ΑΜΕΑ ίσες ευκαιρίες στη ζωή, δηλαδή να μεριμνά για την παροχή υγειονομικής περίθαλψης, φυσικής αποκατάστασης, επιδομάτων πρόνοιας και όλων των άλλων δικαιωμάτων τους για ειδική αγωγή, επαγγελματική κατάρτιση, ανώτερες σπουδές, απασχόληση και εργασία που θα τους επιτρέψουν να ενταχθούν στην κοινωνία και να νιώθουν ισότιμοι πολίτες. Το κράτος πρόνοιας φαίνεται περισσότερο σ’ αυτές τις ευπαθείς ομάδες, αν σοβαροί λόγοι υγείας εμποδίζουν έναν άνθρωπο να μετακινηθεί, να εργαστεί, να ζήσει φυσιολογικά, να ψυχαγωγηθεί ή να εκπληρώσει τις διάφορες ανάγκες του, όπως οι άλλοι άνθρωποι. 

   Η κοινωνία πρέπει να «αγκαλιάσει» τα ΑΜΕΑ, να τους δείξει στοργή και κατανόηση, να τους εντάξει στις σχέσεις και τις συναναστροφές, να τους βοηθά στον καθημερινό τους αγώνα, να τους διευκολύνει στη μετακίνηση και την επικοινωνία και να σέβεται τα δικαιώματά τους. Γι’ αυτό δεν πρέπει να έχουμε προκαταλήψεις ή να αδιαφορούμε για αυτούς, αλλά αν νιώθουμε την ανάγκη να γίνουμε καλύτεροι ως άνθρωποι να συναισθανόμαστε τον πόνο τους, να τους συμπαραστεκόμαστε και να τους βοηθάμε όποτε μας χρειάζονται. Σε κάθε περίπτωση να τους δείχνουμε ότι τους υπολογίζουμε, ότι είναι ισοδύναμοι ή ότι έχουν κι επιπλέον δυνατότητες ή χαρίσματα που δεν έχουμε εμείς. 

    Σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας τώρα θα πρέπει κάθε δημοτική αρχή να προνοεί για τη διευκόλυνση των ΑΜΕΑ παρέχοντας τους ιατρική βοήθεια στο σπίτι, όπου χρειάζεται και να μεριμνά λαμβάνοντας όλα τα μέτρα που θα έκαναν καλύτερη τη ζωή τους στην πόλη, όπως ο καθορισμός αποκλειστικών θέσεων στάθμευσης για ΑΜΕΑ, η δημιουργία γραμμής όδευσης τυφλών και ειδικής ράμπας για τα αμαξίδια στα πεζοδρόμια, η απελευθέρωση των πεζοδρομίων από σταθμευμένες μηχανές ή τραπεζοκαθίσματα, ψυγεία και αυθαίρετες κατασκευές καταστημάτων κ.α. Επίσης ο δήμος μπορεί να συνδιοργανώνει με τοπικούς πολιτιστικούς – λαογραφικούς συλλόγους και σχολεία εκδηλώσεις ή εκθέσεις έργων τέχνης με κοινωνικό και πολιτιστικό χαρακτήρα για τα ΑΜΕΑ για να τους δώσει τη χαρά της συμμετοχής στα κοινά και της επιβράβευσης της προσπάθειάς τους. 

  Το σχολείο έχει μεγάλη ευθύνη να εντάξει από την τρυφερή παιδική ηλικία τα ΑΜΕΑ στην κοινωνία, να ανατρέψει τα αναχρονιστικά στερεότυπα του παρελθόντος που ήθελαν την απομόνωση, την εγκατάλειψη και την απαξίωση των ΑΜΕΑ. Με τον διάλογο και την επικοινωνία, τη συνεργασία και την αμοιβαιότητα στην εκπαιδευτική κοινότητα, μπορεί να οικοδομήσει σχέσεις εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης και ν’ αναδείξει τον σεβασμό στη διαφορετικότητα μεταξύ των μικρών μαθητών, που θα είναι και οι πολίτες του αύριο. Γι’ αυτό ιδιαίτερη σημασία έχει ο ρόλος του δασκάλου, που θα είναι ο οδηγός, ο ανιχνευτής και ο ταξιδευτής σ’ αυτή την πορεία αναζήτησης εμπειριών και στόχων. Ο καλός δάσκαλος είναι ο παιδαγωγός, αυτός που δείχνει στα παιδιά τον δρόμο της αλήθειας, της πίστης και της αγάπης, αλλά και τα οδηγεί με το παράδειγμά του πρώτα δηλαδή το ηθικό και πνευματικό πρότυπο που αντιπροσωπεύει. 

    Ένας ακόμη θεσμός που μπορεί να βοηθήσει στην άρση των προκαταλήψεων του παρελθόντος και να συμβάλλει στην καλύτερη ενσυναίσθηση του προβλήματος των ΑΜΕΑ από την κοινωνία, είναι τα ΜΜΕ συμπεριλαμβανομένων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που είναι πολύ περισσότερο διαδεδομένα σήμερα. Η δημόσια αναφορά στα δικαιώματα των ΑΜΕΑ και η προβολή των αιτημάτων τους για ισότητα ευκαιριών στην εκπαίδευση, την απασχόληση, τη δημιουργία και την επιχειρηματικότητα με την ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων και των ικανοτήτων τους, θα αποκαταστήσουν αδικίες δεκαετιών και θα θέσουν πρόσωπα και θεσμούς της πολιτείας ενώπιον των ευθυνών τους, θεραπεύοντας αδυναμίες του συστήματος ειδικής αγωγής και πρόνοιας. Η προβολή των κοινωνικών μηνυμάτων για τα ΑΜΕΑ από τα Μ.Μ.Ε, η διοργάνωση ημερίδων ή μαραθωνίων αγάπης για συγκέντρωση χρημάτων για όλες τις ευπαθείς ομάδες, η εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των ανθρώπων, μπορούν να μετριάσουν τα προβλήματα και να απαλύνουν τον πόνο των ΑΜΕΑ και να τους δώσουν την ελπίδα και την αισιοδοξία ότι θα τα καταφέρουν καλύτερα έχοντας τη συμπαράσταση των απλών ανθρώπων. 

   Σ’ αυτή την προσπάθεια βέβαια δεν είναι δυνατόν να απουσιάζει η εκκλησία, η οποία είχε πάντα φιλανθρωπικό έργο -από τα πρώτα αποστολικά χρόνια- και έδειχνε μεγάλη ευαισθησία στους χρόνια πάσχοντες. Έτσι και τώρα, εκτός του ότι συντηρεί πολλά ιδρύματα ανιάτων, προσφέροντας υπηρεσίες περίθαλψης, ειδικής εκπαίδευσης και απασχόλησης σε ΑΜΕΑ, τους προσφέρει επιπλέον ηθική στήριξη και πνευματική καθοδήγηση που τους ενδυναμώνουν την πίστη και την ελπίδα. Αυτή είναι άλλωστε και η αποστολή της εκκλησίας, να λυτρώσει τον άνθρωπο και να θεραπεύει τον ψυχικό του πόνο με την πίστη στον θεό, την ελπίδα της σωτηρίας και την αγάπη για τον κόσμο. 

   Τέλος σε εθνικό, πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο πρέπει να ενισχυθεί οικονομικά και να αποκτήσει μεγαλύτερη προβολή ο θεσμός των «Special Olympics», γιατί με τη συμμετοχή τους σε παραολυμπιακούς αγώνες τα ΑΜΕΑ, εκτός από τη χαρά και την αισιοδοξία που νιώθουν, στέλνουν κι ένα συμβολικό μήνυμα σε όλους, ότι όπως αγωνίζονται στον στίβο των αγώνων, έτσι μπορούν και να αγωνίζονται και να νικούν στον στίβο της ζωής. Τη θέλησή τους και το κουράγιο που έχουν, θα ζήλευαν πολλοί.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: 

  Τα ΑΜΕΑ δεν είναι «παιδιά ενός κατώτερου θεού», μειονεκτικά και ανήμπορα πλάσματα. Αντιθέτως έχουν πολλές ικανότητες και χαρίσματα που δεν έχουν οι «κατά τ’ άλλα υγιείς». Πολλοί σπουδαίοι άνθρωποι στην ιστορία υπήρξαν ΑΜΕΑ, αλλά το γεγονός αυτό δεν τους εμπόδισε να ξεχωρίσουν ή ακόμα και να μεγαλουργήσουν. Η κώφωση δεν στέρησε από τον Μπετόβεν τη μουσική έμπνευση και τη δεξιοτεχνία στις ανυπέρβλητες κλασικές του συμφωνίες· η πολιομυελίτιδα δεν εμπόδισε τη σπουδαία ζωγράφο Φρίντα Κάλο να ζωγραφίζει ακόμα και όταν έμεινε εντελώς κατάκοιτη· η ολική νευρική παράλυση δεν εμπόδισε τον χαρισματικό επιστήμονα Στήβεν Χώκινγκ να διδάσκει στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου και να συνεχίσει το πλούσιο ερευνητικό και συγγραφικό του έργο για τη φυσική και τα ουράνια σώματα ή τα ανώτερα μαθηματικά, αλλά ούτε η τυφλότητα αποτελεί εμπόδιο για τον εξαιρετικό Ιταλό τενόρο Αντρέα Μποτσέλλι να γοητεύει τα πλήθη με τη θεσπέσια φωνή του. Τα πιο πολλά παραδείγματα λοιπόν μας τα δίνει η ίδια η ζωή και είναι μαθήματα για όλους μας. «Η ζωή που διορθώνει τ’ άδικο», αυτό «το άδικο που δεν το θέλει κι ο θεός».

                                                      

                                              
                                                                                              
Δείτε τις ταινίες: 

“Lorenzo’s Oil” , “Το αριστερό μου πόδι”, “Παιδιά ενός κατώτερου θεού”, “Ξυπνήματα”, 

“Rain Man - Ο άνθρωπος της βροχής”, “Γεννημένος την 4η Ιουλίου”, “Το όνομα μου είναι Σαμ”, “Τhe Forest Gump”…

Οι άγριες φυλές των δρόμων

                                                                                                   Παπατσίρος Απόστολος                                                                                                                                  
                                                                                                                      (13-10-2010)

             Οι άγριες φυλές των δρόμων. Αθήνα πόλη του φωτός … και των γκέτο. 

    Τα τελευταία χρόνια που η Ελλάδα, κατακλύζεται από πλήθος οικονομικών μεταναστών, που δεν μπορεί όμως να απορροφήσει, ούτε βεβαίως να θρέψει γιατί βρίσκεται στη δίνη της χειρότερης οικονομικής κρίσης μεταπολεμικά, η κατάσταση με τους επαίτες, τους άστεγους και τους κάθε λογής άθλιους, έχει γίνει πολύ ενοχλητική και χρήζει άμεσης και δραστικής παρέμβασης από την πολιτεία αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση, γιατί και στην υπόλοιπη Ευρώπη αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα. Στην Αθήνα αλώθηκε μέσα σε μια δεκαετία περίπου το ιστορικό κέντρο της πόλης, ώστε πολλοί να μιλούν για "γκέτο" μεταναστών, για άβατο και για σκηνικό τριτοκοσμικής χώρας με άθλια καταλύματα παλιά εγκαταλελειμμένα νεοκλασικά και αποθήκες-τρώγλες, που μένουν κατά δεκάδες, ανέστιοι και άνεργοι στην πλειονότητά τους, αλλοδαποί. Βαλκάνιοι, Ασιάτες, Αφρικανοί και λοιποί, λιγότερο ή περισσότερο τριτοκοσμικοί, δεν έχει σημασία, συνθέτουν αυτό το πολυπολιτισμικό μωσαϊκό φυλών, εθνοτήτων και γλωσσών.

  Ανάμεσα στους χιλιάδες τουρίστες, τους εναπομείναντες κατοίκους, εμπόρους, μεροκαματιάρηδες, βιοπαλαιστές και τους βιαστικούς διερχόμενους ή πελάτες των καταστημάτων συνωστίζονται και συνωθούνται καθημερινά οικονομικοί μετανάστες, αθίγγανοι χαμίνια, επαίτες, πλανόδιοι μουσικοί, μικροπωλητές και κάθε λογής γυρολόγοι, από ¨βαποράκια¨ τοξικομανείς μέχρι ¨προστάτες¨ και εκδιδόμενες γυναίκες συνθέτοντας αυτό το ανομοιογενές και συχνά επικίνδυνο ή περιθωριακό μείγμα ανθρώπων στο κέντρο της πόλης. Οι κάθε λογής ¨φτωχοδιάβολοι¨ κι ¨αεριτζήδες¨ δίπλα σε εμπορικά, στενά και δρόμους. Το κράτος εδώ -παρά τη διακριτική παρουσία αστυνομικών- φαίνεται ν’ απουσιάζει, ο νόμος ν' αδρανεί και η πόλη να ζει με παραισθήσεις. Η πόλη που ποτέ δεν κοιμάται· ούτε και τη νύχτα, που είναι ακόμα πιο επικίνδυνη. 

   Ο κόσμος της πόλης αλλάζει πολύ πιο γρήγορα απ’ ότι νομίζαμε. Αλλάζουν ακόμα και οι ίδιοι οι άνθρωποι που εξακολουθούν να ζουν και να εργάζονται στην πόλη, ιδίως στο κέντρο. Η παγκοσμιοποίηση έπληξε τον πυρήνα των πόλεων, άλλαξε τη σύνθεση και τη δομή τους δηλαδή όλη τη φυσιογνωμία τους. Όλοι αισθάνονται και ομολογούν αυτή την αλλαγή και ιδίως οι παλιότεροι στις περιοχές αυτές. Οι σύγχρονες πολυφυλετικές κοινωνίες αλλοίωσαν τη συνοχή που είχαν άλλοτε οι πόλεις κι άλλαξαν το οικονομικό τους status. Στην Αθήνα ολόκληρες συνοικίες έχασαν τους παλιούς κατοίκους τους, υποβαθμίστηκε η εμπορική τους αξία και η αντικειμενική αξία των ακινήτων τους. Το ιστορικό της κέντρο, το Θησείο, το Μοναστηράκι, η Σοφοκλέους, η Γερανίου, η πλατεία Θεάτρου, του Ψυρρή, η πλατεία Κλαυθμώνος, η Πανεπιστημίου, ο σταθμός Λαρίσσης, το πεδίον του Άρεως, η Πατησίων, η πλατεία Αμερικής, η πλατεία Αττικής, ο Άγιος Παντελεήμονας, η Κυψέλη και η επέκταση συνεχίζεται. Μια πόλη με διαχωριστικές γραμμές και "άβατα" ή "γκέτο", νησίδες πολυπολιτισμικότητας, περιθωριακότητας, παραβατικότητας και πολλά προβλήματα συμβίωσης κι αποδοχής της διαφορετικότητας. 

  Η πολιτεία δεν μπορεί να αποτρέψει τη συνήθη παραβατικότητα και την εγκληματικότητα των νέων κατοίκων της. Επιχειρεί μόνο σποραδικές ¨επιχειρήσεις αρετής¨ με προσαγωγές, συλλήψεις ή και απελάσεις, αλλά η κατάσταση δεν αλλάζει. Εκτός από τις περιπολίες και τους ελέγχους, που πραγματοποιούν εκπαιδευμένοι αστυνομικοί επίλεκτων ομάδων δράσης, υπάρχει και η δημοτική αστυνομία, η οποία όμως επικεντρώνεται στην πάταξη του παραεμπορίου, το οποίο κι ευδοκιμεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, (όπως και το δουλεμπόριο "trafficking") κυρίως  με αφρικανούς και ασιάτες μικροπωλητές.

  Το πρόβλημα αυτό δεν είναι μόνο κοινωνικό ή εθνικό δικό μας πρόβλημα. Είναι παγκόσμιο και γι' αυτό επιτακτικό. Στην Ευρώπη οι κοινωνίες ανασυντάσσονται και οι κυβερνήσεις γίνονται συντηρητικότερες. Στην Ιταλία απελαύνονται διαρκώς μετανάστες από τα λιμάνια της, στη Γαλλία εκδιώκονται οι Ρομά από τη χώρα, και ήδη απαγορεύτηκε η μουσουλμανική μαντίλα, ενώ στη Γερμανία θεωρούνται εντελώς ανεπιθύμητοι και αποδιοπομπαίοι, όσοι δε μιλούν γερμανικά. Οι διάφορες μειονότητες χρεώνονται την οικονομική δυσπραγία και γίνονται στόχος διαβολής ή βίαιων επιθέσεων από διάφορες ρατσιστικές οργανώσεις ή νεοφασιστικά κόμματα. Η Ευρώπη έγινε ξανά ξενοφοβική, θεσπίζει νόμους αυστηρούς και αναθεωρεί τη μεταναστευτική της πολιτική. 

  Η Ελλάδα ευρισκόμενη στη μεθόριο της Ευρώπης, πάνω στο φυσικό πέρασμα από Ασία και Αφρική, με αφύλακτα σύνορα εξ ανατολών, είναι στο ¨μάτι του κυκλώνα¨ και στο έλεος των Τούρκων δουλεμπόρων. Αναμένει απλώς ευρωπαϊκή οικονομική βοήθεια, για να αντιμετωπίσει τα δικά της τεράστια ελλείμματα και προβλήματα, χωρίς όμως να εφησυχάζει για όσα συντελούνται γύρω της. Το χειρότερο που θα μπορούσε να συμβεί είναι να αρχίσουν οι Έλληνες να μεταναστεύουν σε αναζήτηση καλύτερης τύχης προς τις χώρες της Ευρώπης ή την Αμερική. Αν επαναληφθεί τώρα αυτή η ιστορία των προπαπούδων μας, που μετανάστευαν μαζικά για την Αμερική, σίγουρα δε θα πρόκειται για φάρσα…

Διάσημες απομιμήσεις μεγάλων έργων ζωγραφικής

                                                                                                Παπατσίρος Απόστολος 

                                                                                            φιλόλογος

                             Διάσημες απομιμήσεις μεγάλων έργων ζωγραφικής

    Όπως στον κινηματογράφο έχουμε τα ριμέικ παλιότερων ταινιών ή στα περισσότερα είδη μουσικής άπειρες διασκευές κι επανεκτελέσεις γνωστών τραγουδιών, έτσι και στη ζωγραφική έχουμε έργα απομίμησης ή διασκευής πολύ γνωστών έργων από μεγάλους ζωγράφους. Έτσι διάσημα έργα ζωγραφικής που έγιναν αντικείμενο μελέτης ή και θαυμασμού διαχρονικά στην ιστορία της τέχνης, ενέπνευσαν νεότερους ζωγράφους να τα μιμηθούν με διαφορετική όμως πρόθεση και τεχνική. Ο λόγος της μίμησης είναι ίσως ένα αλληγορικό ή και ειρωνικό σχόλιο ανάλογα με τη φαντασία ή την πρόθεση του καλλιτέχνη, που εκφράζει όμως μια άλλη εποχή και αποδίδεται με μια άλλη τεχνοτροπία κι αισθητική. Κάποιοι θα πουν ότι ίσως  αυτό είναι έλλειψη έμπνευσης ή πρωτοτυπίας ή σκόπιμη πρόκληση για να συγκριθούν με τους μεγάλους ζωγράφους ή ότι είναι και ιεροσυλία, αλλά στην τέχνη δε χωράνε περιορισμοί, ούτε αυτά τα έργα θεωρούνται αντίγραφα των αυθεντικών αλλά μια άλλη πρόσληψη κι εκδοχή τους που ανανεώνει κι εμπλουτίζει την τέχνη. Κάποιοι θα πουν ότι είναι μια πράξη θαυμασμού κι ευγνωμοσύνης ή ανάγκη μιας νοερής συνάντησης με τους μεγάλους προκατόχους τους σε ένα άλλο εικαστικό σύμπαν. Ας δούμε λοιπόν τις πιο χαρακτηριστικές παραλλαγές, "παραφράσεις" ή απομιμήσεις ορισμένων από τα σπουδαιότερα έργα ζωγραφικής κι ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του.    

1.   Μόνα Λίζα

Μόνα Λίζα ή Τζοκόντα: Λεονάρντο ντα Βίνσι

                                       

   Μόνα Λίζα με μουστάκια:  Μαρσέλ Ντυσάμπ (1919, Ντανταϊσμός)

Σαλβαντόρ Νταλί  (1953, Σουρεαλισμός)

Άντυ Γουόρχωλ  (1963, Pop Art)

           

Μόνα Λίζα: Φερνάντο Μποτέρο (1958)

                                               

2.   Ο γάμος Αρνολφίνι

Γιαν βαν Άυκ  (1434)                              

Φερνάντο Μποτέρο  (1960)

3. Οι τουφεκισμοί της 3ης Μαϊου του 1808

Φραντζίσκο Γκόγια: 3 Μαϊου 1808.  (1814)

                                    

  Η εκτέλεση του αυτοκράτορα Μαξιμιλιανού Γ΄ το 1867: Έντουαρντ Μανέ

Η σφαγή στην Κορέα: Πάμπλο Πικάσο  (1951, Κυβισμός)

                                            
4. Ο πάπας Ιννοκέντιος   ο ι΄.

¨Ο πάπας Ιννοκέντιος ο ι΄: Βελάσκεθ (1650)  και η ομότιτλη παραλλαγή του από τον Φρανς Μπέικον (1953).

 5. Las Meninas Infantas

Las Meninas Infantas: Βελάσκεθ (1656)

Las Meninas Infantas: Πάμπλο Πικάσο (1957)

Las Meninas Infantas, λεπτομέρεια

6. Ο σπορέας

Ο σπορέας. Ζαν Φρανσουά Μιγιέ (1850)

Τhe Sower. The after Jean- Francois Millet: Βίνσεντ βαν Κογκ  (1889)

  
7. Το βασίλειο της ειρήνης 

Έντουαρντ Χικς, (Το Βασίλειο της Ειρήνης) 1834 

Fritz Eichenberg, (Το Βασίλειο της Ειρήνης), 1950

              
8. Η προσευχή

Ο εσπερινός, Ζαν Φρανσουά Μιγιέ (1857)

Αρχαιολογική Ανάμνηση του  "Αngelus" του Μιγιέ, Σαλβαντόρ Νταλί  (1933, Σουρεαλισμός)

                                                                                                                                                     

Γλωσσικά ατοπήματα 4

Γλωσσικά ατοπήματα 4

                                                                             Παπατσίρος Απόστολος

                                                                                      φιλόλογος

   οι τυχόν υποψηφιότητες, η τυχόν ευθύνη, τα τυχόν θύματα και οι τυχόν απόψεις…

  Έχει γίνει συνήθεια πλέον ν' ακούμε συχνά αλλά και να διαβάζουμε στα έγγραφα από το Υπουργείο Παιδείας και όχι μόνο, το λόγιο επίρρημα τυχόν, το οποίο σημαίνει ίσως ή ενδεχομένως, να συνοδεύει διάφορα ουσιαστικά ως επιθετικός προσδιορισμός. Όσοι το λένε ή το γράφουν έτσι το ταυτίζουν δηλαδή με το επίθετο πιθανός, -ή, -ό οπότε αλλάζουν εκτός από τη συντακτική χρήση του και τη σημασία του. Δείτε ενδεικτικά:

…για τυχόν υποψηφιότητες εκπαιδευτικών, οι οποίοι υπηρετούν…

Η τυχόν απόφαση της τριμελούς Λυκειακής Επιτροπής για μηδενισμό…

   Το λάθος είναι άλλο ένα παράδειγμα γλωσσικής αυθαιρεσίας, που επειδή λεγόταν και ακουγόταν, ατυχώς πέρασε και στα νεότερα λεξικά ως ένας ακόμα νεολογισμός και μετά εδραιώθηκε. Το τυχόν ως αρχαίο επίρρημα είναι άκλιτη λέξη και κατά συνέπεια δεν μπορεί να επέχει θέση ομοιόπτωτου προσδιορισμού, ως επίθετο δηλαδή -και μάλιστα έναρθρο- μπροστά από ουσιαστικό σε πρόταση. Βέβαια αυτοί που το χρησιμοποιούν ως επίθετο το αποδίδουν στη μετοχή Αορίστου β ΄ του τυγχάνω (ο τυχών, η τυχούσα, το τυχόν) η οποία όμως έχει διαφορετική σημασία (ο τυχαίος, -α, -ο ή ο κατά τύχη). Πώς λέμε ο πρώτος τυχών; Εκεί φαίνεται και η σημασία του όρου που είναι ο οποιοσδήποτε. Θα είχε ίσως νόημα να πεις για τυχόν πρόβλημα, αλλά όχι για τυχόν προβλήματα ή τυχόν συνέπειες. Τα προβλήματα είναι πιθανά ή ενδεχόμενα, όχι τυχαία, όπως και οι συνέπειες και οι υποψηφιότητες των εκπαιδευτικών ή οι αποφάσεις της Λυκειακής Επιτροπής είναι πιθανές ή ενδεχόμενες και καθόλου τυχαίες ή στην τύχη. Σκεφτείτε λέει η Λυκειακή Επιτροπή να αποφάσιζε στην τύχη ή όπως τύχει τι θα γινότανε…

   Το τυχόν ως επίρρημα συνήθως ακολουθεί το μήπως ή το αν και σημαίνει ίσως ή ενδεχομένως. Λέμε δηλαδή: μήπως τυχόν αργήσει, αν τυχόν τον συναντήσω, μην τυχόν και με πάρει ο ύπνος…

   Το γάρ πολύ της ποίησης… Έχει παραγίνει ενοχλητική από γραμματολογική κι αισθητική άποψη αυτή η συνήθεια ορισμένων να διασταυρώνουν τη λέξη ποίηση, ως δεύτερο συνθετικό, με ό,τι τους κατέβει στο μυαλό. Από τη διασταύρωση αυτή έχουν προκύψει κατά καιρούς διάφορα λεκτικά υβρίδια ή γλωσσικά τέρατα όπως: Επιπεδοποίηση, καθετοποίηση, πακετοποίηση, βελτιστοποίηση, επικαιροποίηση, ορθολογικοποίηση, ιδεολογικοποίηση, αντικειμενικοποίηση, αποαποικιοποίηση, σχετικοποίηση, αισθητικοποίηση, κειμενικοποίηση, ανευθυνοποίηση, καταστατικοποίηση, φασιστικοποίηση, ακυροποίηση, αποθεματικοποίηση, στατιστικοποίηση, επιστημονικοποίηση κι εσχάτως από επίσημα χείλη πανεπιστημιοποίηση, όταν τα 2 ΤΕΙ μας κάνουν ένα πανεπιστήμιο (!) και δε συμμαζεύεται. Πολύ ποίηση πρέπει να διαβάζουν όλοι αυτοί! Δεν εξηγείται αλλιώς αυτή η αγάπη για τη λέξη…

   Παλιά υπήρχαν τέτοιες λέξεις αλλά εξέφραζαν και κάποιο περιεχόμενο, είχαν κάποιο νόημα γιατί ανταποκρίνονταν σε κάποιες γλωσσικές ή κοινωνικές ανάγκες προσδιορισμού εννοιών, όπως για παράδειγμα κοινωνικοποίηση, περιθωριοποίηση, ομαδοποίηση, (α)πολιτικοποίηση, ιδιωτικοποίηση, κρατικοποίηση, προλεταριοποίηση, κολεκτιβοποίηση ή στα μαθηματικά η παραγοντοποίηση κα. Τώρα δεν υπάρχει τέτοια ανάγκη απόδοσης περιεχομένου, παρά μόνο ανάγκη επίδειξης για κάποιους, που μεταφράζουν όπως λάχει τα Αγγλικά στα Ελληνικά ή υιοθετούν τα πάντα από τη «γλώσσα» της πληροφορικής. Γιατί να πεις ανευθυνοποίηση και όχι ανευθυνότητα; Γιατί να πεις σχετικοποίηση και όχι σχετικότητα; Τι παραπάνω προσθέτει η ορθολογικοποίηση στη λογική, τον ορθολογισμό ή τον εξορθολογισμό; Τι παραπάνω εννοείς με την ακυροποίηση που δεν εννοείται με την ακυρότητα ή την ακύρωση; Τι περισσότερο βάζεις στην αποθεματικοποίηση που δεν υπάρχει ήδη στην εξοικονόμηση, την αποταμίευση, την αποθήκευση και ανάλογα με το είδος που αναφέρεσαι; Τι παραπάνω προσθέτει η βελτιστοποίηση, στην προαγωγή, την ποιοτική βελτίωση, την ολοκλήρωση, την εξιδανίκευση της γνώσης, της παραγωγής, της προσπάθειας, του προγράμματος κοκ. Γιατί λέμε επικαιροποίηση (από το Αγγλικό update) αντί της ενημέρωσης αρχείων, ανατροφοδότησης γνώσης, ανανέωσης οδηγίας, εκσυγχρονισμού προγράμματος κλπ; Γιατί να πεις φασιστικοποίηση όταν υπάρχει ήδη ο εκφασισμός; Η αποαποικιοποίηση δε στέκει καθόλου, δε νοείται λέξη με δύο προθέσεις από-από στη σειρά, ας πούμε αγώνας ανεξαρτησίας, ελευθερία, εθνική χειραφέτηση. Και γιατί να πεις αισθητικοποίηση όταν υπάρχει ήδη η αισθητικότητα, η αισθητική ή η καλαισθησία στη γλώσσα; Ή μήπως όχι; 

   Ένα άλλο λάθος που βλέπουμε και διορθώνουμε συχνά στις εκθέσεις των μαθητών μας είναι η «ετεροκατεύθυνση» και το «ετεροκατευθύνομαι». Το ρήμα δεν υπάρχει στα έγκυρα λεξικά, ούτε νοείται ως λέξη η ετεροκατεύθυνση. Είναι απλώς άλλο ένα δείγμα φροντιστηριακής προέλευσης μέσα σε τόσα άλλα (κειμενογράφος, κειμενικό απόσπασμα κ.α.). Το σωστό είναι να πεις ότι εάν το άτομο ποδηγετείται ή χειραγωγείται (από τη μάζα, τους μηχανισμούς εξουσίας, τη διαφήμιση κλπ), αποπροσανατολίζεται και ενεργεί παρορμητικά ή σπασμωδικά. Το ετερο- συνοδεύει συνηθέστερα λέξεις ή ρήματα που μπορούν να δεχτούν και το αύτο- ή όμο- για να βγει κάποιο νόημα και να αποδίδεται λογικά και η αντίθεση. Λέμε ετεροπροσδιορισμός, ετερονομία, ετεροδοξία, ετερόχθων, ετερώνυμο γιατί υπάρχουν και τα αντίθετά τους ο αυτοπροσδιορισμός, η αυτονομία, η ομοδοξία, ο αυτόχθων, το ομώνυμο κλπ. Αυτά είναι ψιλά γράμματα θα μου πείτε, τι φταίνε τα παιδιά, αυτά ακούνε και διαβάζουν. Συμφωνούμε αλλά να μην έχουν την εντύπωση ότι η γλώσσα διαπλάθεται, γράφεται και συντάσσεται όπως θέλει ο καθένας, χωρίς κανόνες. Η γλώσσα πρέπει να εμπλουτίζεται με λέξεις που έχουν όμως κάποιο περιεχόμενο, εκφράζουν τις διαφορετικές κάθε φορά κοινωνικές ανάγκες ή τις απαιτήσεις της εποχής. Όχι όμως με λέξεις ή φράσεις ασυνάρτητες, ακατανόητες και εντελώς ανόητες. Δεν είμαστε ούτε γλωσσοπλάστες, ούτε ποιητές για ν’ αυτοσχεδιάζουμε «ποιητική αδεία». Ας σεβαστούμε τη γλώσσα και τις αξίες της. Μην έχουμε την αφελή αντίληψη ότι μ’ όλους αυτούς τους νεωτερισμούς και τις λεκτικές ακροβασίες εξελίσσεται η γλώσσα. Η γλώσσα είναι η πνευματική μας πατρίδα. Αν τη χάσουμε κι αυτή, δε θα’ χουμε καμιά πατρίδα, θα γίνουμε σαν τους «Ποσειδωνιάτες» του Καβάφη που ξέχασαν τη γλώσσα τους και δεν τους έμεινε τίποτα ελληνικό.   

                      

Ποσειδωνιάταις τοις εν τω Τυρρηνικώ κόλπω το μεν εξ αρχής
Έλλησιν ούσιν εκβαρβαρώσθαι Τυρρηνοίς ή Pωμαίοις γεγονόσι
   και τήν τε φωνήν μεταβεβληκέναι, τά τε πολλά των επιτηδευμάτων, 

άγειν δε μιάν τινα αυτούς των εορτών των Ελλήνων
έτι και νυν, εν η συνιόντες αναμιμνήσκονται των αρχαίων
ονομάτων τε και νομίμων, απολοφυράμενοι προς αλλήλους
και δακρύσαντες απέρχονται.
AΘΗΝAΙΟΣ

                                          

                                         Την γλώσσα την ελληνική οι Ποσειδωνιάται
                                             εξέχασαν τόσους αιώνας ανακατευμένοι
                                    με Τυρρηνούς, και με Λατίνους, κι άλλους ξένους.
                                               Το μόνο που τους έμενε προγονικό
                                        ήταν μια ελληνική γιορτή, με τελετές ωραίες,
                                     με λύρες και με αυλούς, με αγώνας και στεφάνους.
                                          Κ’ είχαν συνήθειο προς το τέλος της γιορτής
                                               τα παλαιά τους έθιμα να διηγούνται,
                                              και τα ελληνικά ονόματα να ξαναλένε,
                                             που μόλις πια τα καταλάμβαναν ολίγοι.
                                         Και πάντα μελαγχολικά τελείων’ η γιορτή τους.
                                        Γιατί θυμούνταν που κι αυτοί ήσαν Έλληνες -
                                                     Ιταλιώται έναν καιρό κι αυτοί·
                                                 και τώρα πώς εξέπεσαν, πώς έγιναν,
                                                  να ζουν και να ομιλούν βαρβαρικά
                                       βγαλμένοι - ω συμφορά! - απ’ τον Ελληνισμό.

                                                                                     Κωνσταντίνος Καβάφης
                                        Από τα Κρυμμένα Ποιήματα 1877;-1923 (εκδ. Ίκαρος)

  

  Για γλωσσικά ατοπήματα 1 πατήστε εδώ:http://papatsiros.blogspot.gr/2015/02/1.html

Επιστήμη - ο ρόλος του επιστήμονα.

ΕΠΙΣΤΗΜΗ : Η ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΑΠΕΙΛΗ

                                                                                   Παπατσίρος Απόστολος

                                                                                               φιλόλογος

ΟΡΙΣΜΟΣ – ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ:

   Επίσταμαι στα αρχαία ελληνικά σήμαινε γνωρίζω καλά και επιστήμων ήταν ο βαθύς γνώστης, ο εξ αντικειμένου ειδικός σε κάθε γνωστικό πεδίο. Κατά συνέπεια επιστήμη ονομάζουμε τη συστηματική μελέτη και την ολοκληρωμένη γνώση του ανθρώπου για τη φύση του και το περιβάλλον του, τον ορατό και αόρατο κόσμο του. Η επιστήμη είναι καθαρά προϊόν λογικής επεξεργασίας, μεθοδικής έρευνας και διαρκούς μελέτης των όντων και των φαινομένων, των συνθηκών και των γεγονότων του κόσμου μας, με σκοπό την εύρεση της αλήθειας, την εξαγωγή συμπερασμάτων και τη διατύπωση αρχών ή νόμων στο ιδιαίτερο πεδίο εφαρμογής τους. Η επιστημονική γνώση δεν αρκείται στην απλή παρατήρηση, περιγραφή και ανάλυση στοιχείων που αντιλαμβανόμαστε δια των αισθήσεων, αλλά επεκτείνεται σε απεριόριστα αντικείμενα μελέτης εγκόσμια ή υπερκόσμια και εμβαθύνει σε επιμέρους τομείς, κυρίως με τη βοήθεια της τεχνολογίας.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ:

   Είναι οι περισσότερες ανθρωπιστικές επιστήμες, όσες ασχολούνται δηλαδή με τον άνθρωπο ως ψυχική και πνευματική οντότητα, αλλά και την κοινωνικοπολιτική του ζωή. Τέτοιες είναι η ψυχολογία, η φιλοσοφία, η θεολογία, η ιστορία, η κοινωνιολογία, η πολιτική οικονομία, η νομική κ.α. Σκοπός τους είναι η διαρκής αναζήτηση της αλήθειας, η θεωρητική τεκμηρίωση και η εφαρμογή λογικών πορισμάτων, η απάντηση σε υπαρξιακά και μεταφυσικά ερωτήματα και γενικά η διά βίου παιδεία των ανθρώπων.

ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ:

   Είναι οι περισσότερο πρακτικές επιστήμες, όσες δηλαδή έχουν πιο αυστηρή μέθοδο στην εξαγωγή της γνώσης και στηρίζονται σε νόμους ή αποδείξεις που δεν αμφισβητούνται, ούτε ανατρέπονται εύκολα. Τέτοιες είναι τα μαθηματικά, η φυσική, η χημεία, η βιολογία, η ιατρική, η ηλεκτρολογία, η μετεωρολογία, η γεωλογία, η αστρονομία κ.α. Σκοπός τους είναι η μελέτη και η εξακρίβωση των αιτιών που εξηγούν τα γεγονότα και τα φυσικά φαινόμενα και των νόμων που διέπουν τον υλικό ή άυλο κόσμο μας, έτσι ώστε με την πρακτική εφαρμογή αυτής της γνώσης να βελτιωθεί το επίπεδο ζωής των ανθρώπων.

ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ:

1) Πνευματική χειραφέτηση του ανθρώπου: Οι άνθρωποι απαλλάχθηκαν από την άγνοια, έδιωξαν τα σκοτάδια της αμάθειας, της ημιμάθειας και της αδαημοσύνης, που τους κράταγαν για αιώνες δέσμιους προλήψεων και παράλογων φόβων ή κέντρων εξουσίας, που ασκούσαν επιρροή αυθεντίας πάνω τους.

2) Κυριαρχία του ανθρώπου στη φύση: Με την επιστήμη και την τεχνική ο άνθρωπος μπόρεσε να αντιταχθεί στους νόμους και τις φυσικές δυνάμεις, που απειλούσαν την ύπαρξή του κι έγινε κυρίαρχος όχι μόνο του φυσικού κόσμου, αλλά και του σύμπαντος. Έτσι αποδεσμεύτηκε από τον εξαναγκασμό της φύσης πάνω του και την εξάρτησή του από το περιβάλλον όπου ζούσε δημιουργώντας ό ίδιος ένα νέο περιβάλλον.

3) Άνοδος του βιοτικού επιπέδου: Ο άνθρωπος βελτίωσε αισθητά τους όρους οικονομικής ανάπτυξης, αύξησε θεαματικά τις παραγωγικές του δυνατότητες, τον ελεύθερο χρόνο του, τους τρόπους αλλά και τα μέσα επικοινωνίας και ψυχαγωγίας και όλες τις υλικές ανέσεις εκπλήρωσης των αναγκών του.

"Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ"

   Είναι η αναδιατύπωση του γνωστού δόγματος ¨η τέχνη για την τέχνη¨, μόνο που εδώ η επιστήμη δεν αφορά το προσωπικό έργο ενός μεμονωμένου δημιουργού, αλλά το συνολικό αποτέλεσμα ή επίτευγμα πολλών μελετητών και ερευνητών στην τελική εξαγωγή κι εφαρμογή της γνώσης. Η αποδέσμευση της επιστημονικής έρευνας από κάθε νομικό ή άλλο περιορισμό και του επιστήμονα από κάθε ηθικό φραγμό, θα οδηγούσε σε επικίνδυνους πειραματισμούς και απρόβλεπτες εφαρμογές της γνώσης. Η επιστημονική γνώση δεν είναι προϊόν παρθενογένεσης, ούτε προνόμιο ενός ανθρώπου μόνο και δεν αφορά τον ίδιο αποκλειστικά, ώστε να κάνει ό,τι θέλει χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανένα για τις προθέσεις του, που μπορεί να είναι σκοτεινές. Όταν γύρω από ερευνητικά κέντρα, που εκπονούν επιστημονικά προγράμματα με κωδικοποιημένη ονομασία, υψώνονται τείχη μυστικότητας ή επιστήμονες περιβάλλονται με μυστήριο στη ζωή τους, υπάρχει εύλογος προβληματισμός και διάχυτη ανησυχία στους ανθρώπους για τα αποτελέσματα των εφαρμογών αυτής της γνώσης στη ζωή μας. Η γνώση είναι πολύτιμη για τον άνθρωπο αρκεί βέβαια αυτός να διαθέτει και τη σοφία να τη διαχειρίζεται σωστά.

"Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ":

   Ο προορισμός της επιστήμης δεν είναι να υπηρετεί αόριστους και αδιόρατους σκοπούς γενικά, που γνωρίζει μόνο μια ¨λέσχη¨ ειδικών επιστημόνων και οι εντολείς τους. Ο σκοπός της επιστήμης σχετίζεται άμεσα με το αντικείμενο της και αφορά τη γνώση, που δεν μπορεί να είναι μυστική, ούτε προνόμιο για λίγους εκλεκτούς που έχουν πρόσβαση σ’ αυτή. Η γνώση που πηγάζει από τον άνθρωπο θα πρέπει και να διαχέεται στην κοινωνία, να γίνεται κτήμα των πολλών και αγαθό επ’ ωφελεία του κόσμου όλου, ώστε να’ χει αξία χρήσης ή νόημα ύπαρξης. Η επιστημονική γνώση δεν πρέπει να είναι απειλή, αλλά ευλογία και αρετή για να μπορούν όλοι οι λαοί της γης να έχουν καλύτερη ζωή και οι άνθρωποι περισσότερη ευτυχία. Ο Πλάτων έλεγε ότι ¨πάσα επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής, πανουργία και ου σοφία φαίνεται¨ και δυστυχώς σήμερα επιβεβαιώνεται δραματικά από τα πολλά και ανησυχητικά κρούσματα επιστημονικής αυθαιρεσίας.

Ο ΚΛ(Ω)ΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ:

   Η εργαστηριακή παραγωγή πανομοιότυπων γενετικά οργανισμών μέσω της κλωνοποίησης (1996) άνοιξε τον ¨ασκό του Αιόλου¨ στο χώρο της έρευνας, και επιστήμες όπως ή Γενετική, η Βιοϊατρική, η Βιοτεχνολογία και η Μοριακή Βιολογία βρέθηκαν ξαφνικά στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος και αρνητικών σχολίων, κυρίως από θεολογικούς και εκκλησιαστικούς κύκλους. Το ερώτημα ή δίλημμα που προέκυψε ήταν μήπως ξαφνικά ανακαλύψαμε το μυστικό κλειδί της ζωής και ανοίξαμε τις πύλες του παραδείσου ή μήπως πήραμε την πιο επικίνδυνη ατραπό και ήδη βρισκόμαστε στο χείλος της αβύσσου.

  Η κλωνοποιημένη Dolly έγινε αναμφισβήτητα το πιο διάσημο πρόβατο στην ιστορία, φωτογραφήθηκε όσο κανένα άλλο, έγινε πρωτοσέλιδο παντού και πρώτο θέμα στα δελτία ειδήσεων. Από τότε υπάρχει πάντα η διάχυτη ανησυχία και η καχυποψία ότι αυτό το πείραμα θα επαναληφθεί σε ανθρώπους, αν δεν έχει ήδη γίνει. Την ανησυχία αυτή επιβεβαίωσαν το 2008 Βρετανοί επιστήμονες, που ανακοίνωσαν ότι δημιούργησαν έμβρυα – χίμαιρες με την εισαγωγή ανθρώπινου DNA σε ωάρια αγελάδας, με στόχο την απομόνωση βλαστοκυττάρων που θα χρησιμοποιούσαν για την αντιμετώπιση χρόνιων και ανίατων ασθενειών, όπως Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον, διαβήτη και καρδιακά νοσήματα. Η επιστήμη σήμερα διακατέχεται από υπέρμετρη ελευθερία επιλογών και απεριόριστη δυνατότητα ώστε να παραμερίζει τη δεοντολογία και να προκαλεί με τα επιτεύγματά της συχνά το δέος. Το δέος όχι όμως με τη σημασία του σεβασμού, αλλά του φόβου και ο φόβος εν προκειμένω είναι ότι στο μέλλον θα κατασκευάζουμε ένα είδος ¨ανταλλακτικών¨ ανθρώπων διά πάσαν νόσον.

   Η κλωνοποίηση έθεσε εν αμφιβόλω όλη την επιστήμη και τις δυνατότητες της τεχνολογίας γιατί κλόνισε την εμπιστοσύνη των ανθρώπων στους επιστήμονες, όσο και τα διάφορα ερευνητικά κέντρα ή Πανεπιστήμια, που γίνονταν τέτοια μυστικά πειράματα. Οι επιστήμονες μπορεί να θεωρούνται σπουδαίοι, ιδιοφυείς ως οι ¨εξ αντικειμένου ειδικοί¨, αλλά όχι όμως τόσο ¨πεφωτισμένοι¨ ώστε ν’ αποτρέψουν και τις παρενέργειες της επιστημονικής τους εργασίας. Είναι απλώς οι δεξιοτέχνες της γνώσης που αποποιούνται και την ευθύνη για την εφαρμογή της, γιατί αυτό υποστηρίζουν ότι είναι ευθύνη των πολιτικών και άλλων εντολέων τους. Αυτό το είδος του ηθικά ανεύθυνου επιστήμονα και πολιτικά αμέτοχου τελικά στο κακό που προκάλεσε η εργασία του, πρωτοπαρουσιάστηκε μετά τη ρίψη των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, στις 6 και 9 Αυγούστου του 1945, όταν ο Οπενχάιμερ και οι άλλοι πυρηνικοί φυσικοί, ¨ένιπταν τας χείρας τους¨ από το αίμα των 200.000 αθώων θυμάτων, στις δύο αυτές ιαπωνικές πόλεις, που ισοπεδώθηκαν κυριολεκτικά στο μαζικότερο έγκλημα κατά αμάχων που έγινε ποτέ στην ιστορία. Την ίδια άποψη περί ανευθυνότητας διατύπωσαν στη Δίκη της Νυρεμβέργης και όσοι επιστήμονες Ναζί (βιολόγοι, χημικοί, γιατροί) συνέβαλαν στα πειράματα ευγονικής, όπως και τα μαζικά εγκλήματα στα κρεματόρια.

   Ορισμένοι επιφανείς κατά τ’ άλλα επιστήμονες που έχουν και υπέρογκες οικονομικές απαιτήσεις, δε διστάζουν να προσφέρουν τις υψηλές υπηρεσίες τους σ’ αυτούς που θα τους δώσουν τα περισσότερα, οπότε αποδύονται σε αγώνα δρόμου ως κυνικοί επαγγελματίες, αρκεί να εξασφαλίσουν από οπουδήποτε, την αμοιβή που επιθυμούν και τη χρηματοδότηση των πρωτοποριακών ερευνών τους. Όμως η γνώση του επιστήμονα δεν είναι ένα πολύτιμο εγκεφαλικό φορτίο, ούτε βεβαίως το αντικείμενο οικονομικής διαπραγμάτευσης με τους χρηματοδότες τους. Η γνώση αυτή είναι μια φυσική προνομία και ένα δώρο θεού για τους ανθρώπους όλους. Δεν υπάρχει μόνο για τον επιστήμονα και δεν αφορά μόνο τους εργοδότες του, όποιοι κι αν είναι αυτοί. Αφορά τον κόσμο όλο που υφίσταται και τις συνέπειες.

ΤΟ ΗΘΙΚΟ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑ:

   Ο πραγματικά σπουδαίος επιστήμονας δεν πρέπει να ξεχνά ότι είναι κι αυτός άνθρωπος με ψυχή και συναισθήματα, όπως όλοι οι άνθρωποι. Δεν πρέπει να σκέφτεται μόνο ψυχρά και λογικά ως επιστήμονας, αλλά να έχει και ηθικές αναστολές ή ευαισθησίες όπως όλοι οι άνθρωποι. Θα πρέπει να ακούει και τη φωνή της συνείδησής του πριν θέσει σε εφαρμογή τα αποτελέσματα των ερευνών του. Θα πρέπει να έχει άποψη για το ποιόν της ενέργειάς του και να γνωρίζει εκ των προτέρων το σκοπό και τις επιπτώσεις της χρήση της, διατηρώντας πάντα την αυτονομία της βούλησής του, αλλά και τη δυνατότητα αναθεώρησης ή υπαναχώρησης αν το θελήσει. Σε κάθε περίπτωση σοφός είναι ο επιστήμονας που διαβλέπει προφητικά τις εξελίξεις, διαισθάνεται τους μελλοντικούς κινδύνους και αποτρέπει τα δυσάρεστα επακόλουθα ή τις πιθανές παρεκτροπές. Ο πραγματικός επιστήμονας πρέπει να διαθέτει και την απαιτούμενη σωφροσύνη ώστε να μη γίνεται ενεργούμενο άλλων, να μη συνεργεί στο κακό ή το λάθος και να διαχωρίζει έγκαιρα τη θέση του, ακολουθώντας τον έντιμο δρόμο της παραίτησης.

   Απέναντι στις απεριόριστες εφαρμογές της ανεξέλεγκτης γνώσης το μόνο λογικό και ηθικό αντίβαρο του επιστήμονα είναι η συνείδησή του, ο καθαρός και αμόλυντος κόσμος της ψυχής του. Το μόνο που δεν πρέπει να αγνοεί, να διαπραγματεύεται ή να ξεπουλά., αν διαθέτει πραγματική σοφία. Μπορεί να είναι χαρισματικός, φαινόμενο ή αυθεντία στο αντικείμενο της επιστήμης του, αλλά αυτό δε φτάνει. Χρειάζεται τη σύνεση, την ευσυνειδησία, την αυτοκριτική διάθεση, την ειλικρίνεια, την εντιμότητα και τη σοβαρότητα για να υπηρετεί την αλήθεια και να συμβάλλει όχι μόνο στην προαγωγή της γνώσης και την εξέλιξη της επιστήμης του, αλλά και στο καλό του κόσμου όλου. Δε νοείται επιστήμονας χωρίς κοινά αισθήματα, αγωνίες και φόβους. Δε νοείται επιστήμονας αποκομμένος από την πραγματική ζωή και τους ανθρώπους. Ο τύπος του ¨αφιερωμένου¨ ή εργασιομανή ερευνητή - επιστήμονα που δεν τον βλέπει ο ήλιος, που ζει απομονωμένος και ¨αποστειρωμένος¨ στο εργαστήριο - κελί του, είναι ένας απρόσωπος και απρόσιτος άνθρωπος και τελικά απρόβλεπτος, γιατί δεν αντιλαμβάνεται αυτό που κατανοούν οι άλλοι. Ο κόσμος δε θέλει τον επιστήμονα -¨ασπάλακα¨ των εργαστηρίων, αλλά τον επιστήμονα - πνευματικό ταγό, που διατηρεί εκτός από την πνευματική του ελευθερία και την ηθική του ακεραιότητα.

ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΣΕΙΣ – ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ:

   Η επιστήμη διατηρούσε πάντα μια αυτόνομη δυναμική στην ιστορία αφού σύμφωνα και με τον Αριστοτέλη ¨οι άνθρωποι φύσει ορέγονται του ειδέναι¨, ωστόσο σήμερα παρά ποτέ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την τεχνολογία. Οι επιστήμονες υπηρετούν αόριστους σκοπούς και γενικές κατευθύνσεις, όπως ο ¨εκσυγχρονισμός¨, η ¨ποιότητα ζωής¨, η ¨οικονομική ανάπτυξη¨, ¨η ¨πληροφορική επανάσταση¨, η ¨τεχνολογία επικοινωνιών¨ και τα ¨εξοπλιστικά προγράμματα¨ στο διεθνές περιβάλλον του ανταγωνισμού, του καταναλωτισμού και της παγκοσμιοποίησης. Το ρόλο της επιστήμης υπαγορεύουν τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά συμφραζόμενα της εποχής μας, οπότε οι εξελίξεις είναι ήδη δρομολογημένες και η επιστημονική γνώση, όπως και η τεχνολογία είναι μέσα και όχι σκοποί. Η επιστήμη, η τεχνολογία και η τεχνογνωσία είναι το διεθνές πεδίο προβολής και αντιπαράθεσης Πανεπιστημίων, Πολυτεχνικών Σχολών, ερευνητικών κέντρων, αλλά και πολυεθνικών εταιριών, βιομηχανιών, επιχειρήσεων ή εθνικών κρατών. Η επιστήμη σήμερα, όπως και η τεχνολογία, συνδέεται με το κέρδος και τους νόμους της αγοράς δηλαδή ¨πωλείται και αγοράζεται¨.

   Αυτή η συστηματική εκμετάλλευση της επιστήμης και της τεχνολογίας από την ¨τεχνοκρατική φιλοσοφία¨ των αναπτυγμένων χωρών και το ¨παγκόσμιο μοντέλο ευημερίας¨ οδήγησε στην καταστροφή του περιβάλλοντος και την απειλή για το μέλλον του κόσμου μας. Γι’ αυτό οι επιστήμονες θα πρέπει να αντιδράσουν, επειδή οι πολιτικοί δεν μπορούν πάντα να κατανοήσουν ή δε θέλουν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα βιωσιμότητας του πλανήτη, όπως το ενεργειακό πρόβλημα ή την κλιματική αλλαγή, πόσο μάλλον και οι απλοί άνθρωποι. Αν υπάρχει ελπίδα στο μέλλον να σωθεί ο κόσμος μας με την αειφόρο ανάπτυξη, την ¨πράσινη ενέργεια¨ ή την εναλλακτική τεχνολογία, αυτή προέρχεται από την επιστήμη. Οι επιστήμονες πρέπει να καταλάβουν την αξία της δύναμής τους, που είναι η γνώση τους (¨η γνώση είναι δύναμη¨ Fr. Bacon). Πρέπει να απαλλαγούν από εξαρτήσεις που περιορίζουν το ρόλο τους, να υπηρετούν την αλήθεια και να έχουν το θάρρος της γνώμης τους. Η επιστήμη μπορεί να δρομολογήσει εκ νέου τις εξελίξεις στο μέλλον, να επαναπροσδιορίσει τις αξίες και τους σκοπούς της κοινωνίας αναθεωρώντας ριζικά τον τρόπο που σκεπτόμαστε και ζούμε! Εμείς όσο ζούμε, θα ελπίζουμε μια μέρα να το δούμε…

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ:

1)  ¨Αυτό που κυριαρχεί σήμερα είναι η αυτονόμηση της τεχνο-επιστήμης. Δε διερωτώμεθα πλέον αν υπάρχουν ανάγκες που πρέπει να ικανοποιήσουμε, παρά κατά πόσον το ένα ή το άλλο επιστημονικό ή τεχνικό επίτευγμα είναι εφικτό. Αν είναι πράγματι εφικτό, τότε θα υλοποιηθεί οπωσδήποτε και κατόπιν θα κατασκευασθεί και η αντίστοιχη ¨ανάγκη¨. Οι παρενέργειες σπανίως λαμβάνονται υπόψη. Αυτό ακριβώς πρέπει να σταματήσουμε, και εδώ αρχίζουν οι δυσκολίες. Δεν μπορεί να τίθεται θέμα περιορισμού της ελευθερίας της επιστημονικής έρευνας. Τα όρια όμως ανάμεσα στην καθαρή γνώση και στις, ενίοτε μοιραίες, εφαρμογές της είναι ασαφή, αν όχι ανύπαρκτα.

   Πώς να χαράξουμε τα όρια; Για πρώτη φορά σε μια μη θρησκευτική κοινωνία, ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα: Πρέπει να ελέγξουμε την εξάπλωση της ίδιας της γνώσης; Και πώς να το κάνουμε αυτό χωρίς να καταλήξουμε σε μια δικτατορία επί του πνεύματος; Η απάντηση είναι πως δεν επιθυμούμε μια απεριόριστη και απερίσκεπτη εξάπλωση της παραγωγής, αλλά θέλουμε μια οικονομία που να είναι μέσον και όχι σκοπός της ανθρώπινης ζωής. Επιπλέον, αν επιθυμούμε την ελεύθερη εξάπλωση της γνώσης, δεν μπορούμε να υποκρινόμαστε ότι δε γνωρίζουμε πως αυτή η εξάπλωση εμπεριέχει κινδύνους που δεν είναι δυνατό να καθοριστούν εκ των προτέρων. Για να αντιμετωπίσουμε αυτούς τους κινδύνους μας χρειάζεται αυτό που ο Αριστοτέλης αποκαλούσε «φρόνησις».¨ Κορνήλιος Καστοριάδης

2) ¨Η «κλωνοποίηση του ανθρώπου» και το «ελιξίριο της νεότητας» βλασφήμησαν και δόξασαν ταυτόχρονα τη Γενετική. Η ανθρωπότητα βρέθηκε την ίδια στιγμή στο έρεβος και στο βασίλειο. Σήκωσε τα μάτια της φαντασίας ψηλά και τρόμαξε. Η Γενετική ενοχοποιήθηκε ως η επιστήμη της καταστροφής αλλά ανακηρύχθηκε και ως η επιστήμη της σωτηρίας του ανθρώπου... Για άλλους η Γενετική πρέπει να καθήσει στο ειδώλιο του κατηγορούμενου και για άλλους στο βάθρο του νικητή. Πολλοί θα αναρωτηθούν αν θα πρέπει να επιμείνει ο άνθρωπος στη βαθύτερη κατανόηση της βιολογικής του αυτογνωσίας ή αν θα πρέπει να αφήσει τη φύση με τις βραδείες διαδικασίες της να τον οδηγεί.

…Στις μέρες μας αναδείχθηκε επικίνδυνα η υπεροψία και η αλαζονεία κάποιων επίδοξων θεών και γι’ αυτό η Γενετική εισέπραξε τον προβληματισμό της κοινής γνώμης, η οποία βρέθηκε να αμφισβητεί ό,τι θετικό έχει προσφέρει αυτή η επιστήμη…Η Γενετική είναι η ελπίδα της ανθρωπότητας, καθώς μέσα από τον ντετερμινιστικό αναγωγισμό προσεγγίζει την κατανόηση της ζωής και τη βιολογική μας αυτογνωσία στο πιο βασικό και πιο αποτελεσματικό επίπεδο. Η εκρηκτική πρόοδος σε ποικίλα μέτωπα γεμίζει τον άνθρωπο αισιοδοξία και το απαλλάσσει σιγά σιγά από αδυναμίες, ισχυροποιώντας τον να αντιμετωπίσει τις κακοτοπιές στο μεγάλο ταξίδι της ζωής. ¨ Σταμάτης Αλαχιώτης (Εφημ. Το Βήμα)

3) Έμβρυο…ανθρώπου αγελάδας

   ¨Σοκ για τη διεθνή κοινότητα αποτελεί η ανακοίνωση Βρετανών επιστημόνων για τη δημιουργία εμβρύου ανθρώπου-αγελάδας, με στόχο την απομόνωση βλαστοκυττάρων…Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Νιούκαστλ, κατάφεραν να δημιουργήσουν υβριδικά έμβρυα με την εισαγωγή ανθρώπινου DNA κυττάρων ανθρωπίνου δέρματος, το οποίο εγχύθηκε σε ωάρια αγελάδων, από τα οποία είχε αφαιρεθεί ο πυρήνας με γενετικό υλικό. Τα έμβρυα-χίμαιρες που προέκυψαν αποτελούνται κατά 99,9% από ανθρώπινα κύτταρα και 0,1% από ζωικά. Η είδηση προκάλεσε τη μήνιν της Καθολικής Εκκλησίας, που χαρακτήρισε τα υβριδικά έμβρυα «τερατώδη» ενώ οι Βρετανοί πολιτικοί εμφανίστηκαν διχασμένοι.

…Για τους επιστήμονες η συγχώνευση διαφορετικών ειδών και η δημιουργία εμβρύων – χιμαιρών, που αποτελούνται από μέρη ανθρώπων και ζώων, μπορούν να βοηθήσουν στη μελέτη ασθενειών, στην κατανόηση της ανθρώπινης βιολογίας και στη δημιουργία «εργοστασίων» οργάνων ή ιστών που προορίζονται για μεταμοσχεύσεις σε ανθρώπους στο απώτερο μέλλον. Επιπλέον με τα έμβρυα – χίμαιρες, οι ερευνητές θα μπορούν να πραγματοποιήσουν πειράματα, τα οποία κατά τους ίδιους, θα ήταν ανήθικο να πραγματοποιηθούν σε έμβρυα που προέρχονται από ανθρώπους.¨ (Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 3 Απριλίου 2008)

H ανωτερότητα του ήθους των Σπαρτιατών

                                                                                 
Μια διδακτική πρόταση για την ιστορία μέσα από τις πρωτογενείς πηγές                                                                          
                                                                        Παπατσίρος Απόστολος                               
                                                                                φιλόλογος

Πως αποδεικνύεται η ανωτερότητα του ήθους και η πειθαρχία των Σπαρτιατών από τις πηγές:

πηγή 1η: Πώς αντιμετώπιζαν την ήττα οι Αθηναίοι και πως οι Σπαρτιάτες;

    Μετά την ήττα των Αθηναίων από τους Σπαρτιάτες στους Αιγός Ποταμούς το 405 π.Χ, που σήμανε και το τέλος της αθηναϊκής ηγεμονίας στις άλλες ελληνικές πόλεις, έφτασε το κακό μαντάτο στην Αθήνα με το ιερό τους πλοίο, την Πάραλο. Τις αντιδράσεις του αθηναϊκού λαού στο άγγελμα της θλιβερής είδησης περιγράφει ο Ξενοφώντας (Ελληνικά, βιβλίο Β, Κεφάλαιο 2. § 3)

[2.3]  ᾿Εν δὲ ταῖς ᾿Αθήναις τῆς Παράλου ἀφικομένης νυκτὸς ἐλέγετο ἡ συμφορά, καὶ οἰμωγὴ ἐκ τοῦ Πειραιῶς διὰ τῶν μακρῶν τειχῶν εἰς ἄστυ διῆκεν, ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ παραγγέλλων· ὥστ΄ ἐκείνης τῆς νυκτὸς οὐδεὶς ἐκοιμήθη, οὐ μόνον τοὺς ἀπολωλότας πενθοῦντες, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον ἔτι αὐτοὶ ἑαυτούς, πείσεσθαι νομίζοντες οἷα ἐποίησαν Μηλίους τε Λακεδαιμονίων ἀποίκους ὄντας, κρατήσαντες πολιορκίᾳ, καὶ ῾Ιστιαιέας καὶ Σκιωναίους καὶ Τορωναίους καὶ Αἰγινήτας καὶ ἄλλους πολλοὺς τῶν ῾Ελλήνων.

[2.3]  Στην Αθήνα η Πάραλος έφτασε νύχτα και μαθεύτηκε η συμφορά· και σηκώθηκε θρήνος που από τον Πειραιά μέσα απ’ τα μακρά τείχη έφτασε στο άστυ, καθώς ο ένας έλεγε στον άλλον τις κακές ειδήσεις, και κανένας εκείνη τη νύχτα δεν έκλεισε μάτι, καθώς θρηνούσαν όχι μόνο αυτούς που χάθηκαν αλλά ακόμη πιο πολύ τον ίδιο τους τον εαυτό, γιατί περίμεναν ότι θα πάθουν ό,τι έκαναν στους Μηλίους, που ήταν άποικοι των Λακεδαιμονίων, και τους Σκιωναίους και τους Τορωναίους και τους Αιγινήτες και πολλούς άλλους Έλληνες. (Μετάφραση συντακτικής ομάδας).

     Μετά την ήττα των Σπαρτιατών στα Λεύκτρα το 371 π.Χ από τους Θηβαίους, που σήμανε και την απαρχή της πτώσης της σπαρτιατικής δύναμης, έφτασε το θλιβερό άγγελμα στη Σπάρτη, ενώ γίνονταν αγώνες και την αντίδραση των Σπαρτιατών περιγράφει ο Ξενοφώντας (Ελληνικά, βιβλίο Δ'–Ζ'. 4.16 ).

[6.4.16] Γενομένων δὲ τούτων, ὁ μὲν εἰς τὴν Λακεδαίμονα ἀγγελῶν τὸ πάθος ἀφικνεῖται γυμνοπαιδιῶν τε οὔσης τῆς τελευταίας καὶ τοῦ ἀνδρικοῦ χοροῦ ἔνδον ὄντος· οἱ δὲ ἔφοροι ἐπεὶ ἤκουσαν τὸ πάθος, ἐλυποῦντο μέν, ὥσπερ, οἶμαι, ἀνάγκη· τὸν μέντοι χορὸν οὐκ ἐξήγαγον, ἀλλὰ διαγωνίσασθαι εἴων. καὶ τὰ μὲν ὀνόματα πρὸς τοὺς οἰκείους ἑκάστου τῶν τεθνεώτων ἀπέδοσαν· προεῖπαν δὲ ταῖς γυναιξὶ μὴ ποιεῖν κραυγήν, ἀλλὰ σιγῇ τὸ πάθος φέρειν. τῇ δ’ ὑστεραίᾳ ἦν ὁρᾶν, ὧν μὲν ἐτέθνασαν οἱ προσήκοντες, λιπαροὺς καὶ φαιδροὺς ἐν τῷ φανερῷ ἀναστρεφομένους, ὧν δὲ ζῶντες ἠγγελμένοι ἦσαν, ὀλίγους ἂν εἶδες, τούτους δὲ σκυθρωποὺς καὶ ταπεινοὺς περιιόντας.

[6.4.16]  Όταν έγιναν αυτά, ο αγγελιοφόρος που στάλθηκε στη Σπάρτη για να αναγγείλει τη συμφορά έφτασε την τελευταία μέρα της γιορτής των γυμνοπαιδιών και την ώρα που ο χορός των ανδρών ήταν μέσα (πάνω στη σκηνή)· κι όταν οι έφοροι πληροφορήθηκαν το κακό, λυπήθηκαν βέβαια, νομίζω, όπως το επέβαλλε η περίσταση· όμως δεν έβγαλαν έξω (από το θέατρο) το χορό, αλλά τον άφησαν να συνεχίσει. Ανακοίνωσαν βέβαια τα ονόματα καθενός από τους νεκρούς στους οικείους τους· είπαν ταυτόχρονα στις γυναίκες να μην ξεσπάσουν σε θρήνους, αλλά να υπομένουν το κακό σιωπηλές. Και την επόμενη μέρα μπορούσε κανείς να δει να κυκλοφορούν άνετα περήφανοι και με φωτεινά πρόσωπα οι συγγενείς όσων είχαν φονευθεί, ενώ οι οικείοι αυτών που είχε αναφερθεί ότι είναι ζωντανοί ήταν έξω λίγοι, που μάλιστα κυκλοφορούσαν σκυθρωποί και ταπεινωμένοι. (μτφ. Γ.Α. Ράπτης 2005 Ξενοφώντος Ελληνικά Δ'–Ζ' Ζήτρος.)

πηγή 2η: Η μεγαθυμία των Σπαρτιατών

[2.2.19] Θηραμένης δὲ καὶ οἱ ἄλλοι πρέσβεις ἐπεὶ ἦσαν ἐν Σελλασίᾳ, ἐρωτώμενοι δὲ ἐπὶ τίνι λόγῳ ἥκοιεν εἶπον ὅτι αὐτοκράτορες περὶ εἰρήνης, μετὰ ταῦτα οἱ ἔφοροι καλεῖν ἐκέλευον αὐτούς. ἐπεὶ δ᾽ ἧκον, ἐκκλησίαν ἐποίησαν, ἐν ᾗ ἀντέλεγον Κορίνθιοι καὶ Θηβαῖοι μάλιστα, πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι τῶν Ἑλλήνων, μὴ σπένδεσθαι Ἀθηναίοις, ἀλλ᾽ ἐξαιρεῖν. [2.2.20] Λακεδαιμόνιοι δὲ οὐκ ἔφασαν πόλιν Ἑλληνίδα ἀνδραποδιεῖν μέγα ἀγαθὸν εἰργασμένην ἐν τοῖς μεγίστοις κινδύνοις γενομένοις τῇ Ἑλλάδι, ἀλλ᾽ ἐποιοῦντο εἰρήνην ἐφ᾽ ᾧ τά τε μακρὰ τείχη καὶ τὸν Πειραιᾶ καθελόντας καὶ τὰς ναῦς πλὴν δώδεκα παραδόντας καὶ τοὺς φυγάδας καθέντας τὸν αὐτὸν ἐχθρὸν καὶ φίλον νομίζοντας Λακεδαιμονίοις ἕπεσθαι καὶ κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν ὅποι ἂν ἡγῶνται (Ξενοφώντος Ελληνικά).

[2.2.19] Σαν έφτασε ο Θηραμένης με τους υπόλοιπους πρέσβεις στη Σελλασία και τους ρώτησαν τι έρχονται να κάνουν, αποκρίθηκαν ότι έρχονται πληρεξούσιοι να διαπραγματευτούν ειρήνη. Τότε οι έφοροι πρόσταξαν να τους φωνάξουν, κι όταν ήρθαν συγκάλεσαν Συνέλευση. Εκεί διαμαρτυρήθηκαν πολλοί άλλοι Έλληνες, και ιδίως οι Κορίνθιοι κι οι Θηβαίοι, λέγοντας ότι δεν πρέπει να κάνουν συνθήκη με τους Αθηναίους, αλλά να τους αφανίσουν. [2.2.20] Οι Λακεδαιμόνιοι όμως δήλωσαν ότι αρνούνται να υποδουλώσουν πόλη ελληνική που τόσες υπηρεσίες είχε προσφέρει τον καιρό του μεγαλύτερου κινδύνου που είχε απειλήσει ποτέ την Ελλάδα· δέχτηκαν λοιπόν να γίνει ειρήνη με τον όρο ότι οι Αθηναίοι θα γκρεμίσουν τα Μακρά Τείχη και τα τείχη του Πειραιά, θα παραδώσουν όλα τους τα πλοία εκτός από δώδεκα, θα φέρουν πίσω τους εξόριστους, θα 'χουν τους ίδιους εχθρούς και φίλους με τους Λακεδαιμονίους και θα εκστρατεύουν μαζί τους στη στεριά και στη θάλασσα, όπου τους οδηγούν αυτοί. ( μετ Ρ. Ρούφου)

Σχολιασμός:

    Η Αθήνα είχε ήδη ηττηθεί στον Πελοποννησιακό πόλεμο και ήταν στο έλεος της Σπάρτης και των συμμάχων της. Ζητάει λοιπόν ειρήνη από τους Σπαρτιάτες με την αποστολή πρεσβείας υπό τον Θηραμένη, κι ενώ Κορίνθιοι και Θηβαίοι την αρνούνται και απαιτούν την καταστροφή της Αθήνας, οι Σπαρτιάτες αρνούνται να υποδουλώσουν την πόλη που τόσες υπηρεσίες είχε προσφέρει στην Ελλάδα κατά τους Μηδικούς πολέμους. Έτσι δείχνουν την ανωτερότητα του νικητή με τον σεβασμό τους απέναντι στον ηττημένο για την ιστορία του και τη δόξα του που κερδήθηκε στα πεδία των μαχών για χάρη της Ελλάδας. Αυτή είναι η διαφορά της σκέψης που έκανε τους Σπαρτιάτες να ξεχωρίζουν ανάμεσα στους Έλληνες και τη Σπάρτη περήφανη για τις αρχές της.

πηγή 3η: "Σπάρτη δαμασίμβροτος".

   Οι νόμοι της Σπάρτης ενέπνεαν το ήθος των ανθρώπων της· τους έκαναν δαμασίμβροτους, δηλαδή πειθαρχικούς και πρόθυμους να υπηρετούν την πόλη τους, να νιώθουν την αξία της υπακοής στον νόμο και να ακολουθούν τις παραδόσεις της φυλής. Για αυτό και όπως λέγεται ο Λυκούργος δεν έγραψε σε πλάκες τη "Μεγάλη ρήτρα", τους νόμους του δηλαδή ώστε να είναι ορατοί σε όλους, γιατί δε χρειαζόταν, αφού ήξερε το φρόνημα και την πειθαρχία των Σπαρτιατών. Πίστευε ότι η καταγραφή των νόμων ήταν περιττή, αφού οι άγραφοι νόμοι της ηθικής ήταν πιο ισχυροί.

    Γιά τήν ἀλήθεια τοῦ ἀνωτέρω σκεπτικοῦ, ἄς ληφθεῖ ὑπ΄ὄψιν τό χωρίο τοῦ Πλουτάρχου, Βίοι Παράλληλοι, Ἀγησίλαος – Πομπήιο, 1. …διό καί φασιν ὑπό Σιμωνίδου τήν Σπάρτην προσηγορεῦσθαι «δαμασίμβροτον», ὡς μάλιστα διά τῶν ἐθῶν τούς πολίτας τοῖς νόμοις πειθηνίους καί χειροήθεις ποιοῦσαν , ὥσπερ ἵππους εὐθύς ἐξ ἀρχῆς δαμαζομένους, (γι΄αὐτό καί λένε ὅτι ὑπό τοῦ Σιμωνίδου ἡ Σπάρτη προσαγορεύτηκε «δαμασίμβροτος» (= αὐτή πού δαμάζει τούς ἀνθρώπους), διότι αὐτή κατά κύριο λόγο ἔκανε διά τῶν ἐθίμων τούς πολίτες πειθαρχικούς στούς νόμους καί ὑπάκουους, ἀκριβῶς ὅπως τά ἄλογα πού ἀπό νεαρή ἡλικία τά δαμάζουν).

  Αὐτή τήν τυφλή ὑποταγή τῶν Λακεδαιμονίων δημοτῶν στόν νόμο, πού τούς ἔκανε μία σφιγμένη γροθιά καί ἀκαταμάχητη πολεμική μηχανή τῆς ἐποχῆς, μνημονεύει καί ὁ Ἡρόδοτος, Πολύμνια, 104, (ὁ Δημάρατος ἐνημερώνει τόν Ξέρξη γιά τούς Σπαρτιάτες). Ἐλεύθεροι γάρ ἐόντες οὐ πάντα ἐλεύθεροί εἰσι• ἔπεστι γάρ σφι δεσπότης νόμος, τόν ὑποδειμαίνουσι πολλῷ ἔτι μᾶλλον ἤ οἱ σοί σέ. (Διότι εἶναι ἐλεύθεροι πολίτες ἀλλά ὄχι παντελῶς ἐλεύθεροι, διότι πάνω ἀπό αὐτούς θεωροῦν ἀφέντη τόν νόμο, τόν ὁποῖο φοβοῦνται περισσότερο ἀπό ὅσο φοβοῦνται ἐσένα οἱ ὑπήκοοί σου). 

   Ο ποιητής Τυρταίος αποκαλεί τη Σπάρτη ¨εύανδρο¨ και ο Όμηρος ¨καλλιγύναικα¨, που σημαίνει ότι αμφότεροι αναγνώριζαν τον λόγο της υπεροχής της ανάμεσα στις άλλες πόλεις. Όπως και να τη δει κανείς, δεν μπορεί να μην προβάλλει το ξεχωριστό ήθος των ανθρώπων της και τα απαράμιλλά τους πρότυπα στην αγωγή των νέων, την πειθαρχία, την πολεμική αρετή και την αυτοθυσία, εκτός από τη δωρική λιτότητα, τον περιώνυμο λιτό και αποφθεγματικό λόγο (λακωνικότητα) και την αφιλοχρηματία, δηλαδή όλα αυτά τα ιδανικά που ανέδειξαν τη Σπάρτη σε ηγεμονική πόλη στην αρχαία Ελλάδα και παγκόσμιο σύμβολο ηρωικού πνεύματος διαχρονικά.