Γλωσσικά ατοπήματα 2

                                                  
                                                                                  Παπατσίρος Απόστολος
                                                                                             Φιλόλογος

Γλωσσικά ατοπήματα 2

Τί είναι άραγε ο κειμενογράφος; Γιατί είναι λάθος η αναπαλαίωση και ο υπερκαταναλωτισμός;

Τί σημαίνει τακτικά; Γιατί όχι προηγούμενα, κοινά και ενδεχόμενα; Τί είναι οι «αγγλισμοί;»

   «Πρώτη προτεραιότητα της κυβέρνησης…» μας λένε και μας ξαναλένε, χωρίς πολλή περίσκεψη, πολιτικά κυρίως πρόσωπα υπερθεματίζοντας το προφανές. Δηλαδή να υποθέσουμε ότι υπάρχει και δεύτερη και τρίτη και τέταρτη προτεραιότητα; Τότε τι σόι προτεραιότητα είναι αυτή άμα ακολουθεί τις άλλες; Ας είμαστε ρεαλιστές… Η προτεραιότητα είναι μόνο μια και μπορεί να είναι άμεση, βασική ή επιτακτική. Τί το θέλουμε το αριθμητικό επίθετο μπροστά; Η προτεραιότητα είναι από μόνη της πρώτη, το λέει η ίδια η λέξη.

   Πάντως με τον χρόνο «έχουν ένα θέμα» οι πολιτικοί, αν θυμηθώ εκείνο το απίθανο «μεσομακροπρόθεσμα» που μας έλεγε πρώην πρωθυπουργός -ο οποίος δε φημιζόταν για την ευφράδειά του- και κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει το πότε. Ίσως η βαθύτερη πρόθεσή του να ήταν η απροσδιοριστία και η συσκότιση με το διφορούμενο μήνυμα που εξέπεμπε. Η γλώσσα μας όμως έχει άφθονους και συγκεκριμένους χρονικούς προσδιορισμούς π.χ άμεσα, σύντομα, βραχυ-πρόθεσμα (-χρόνια), μεσοπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα... Πού είναι η δυσκολία;

Κι ερχόμαστε στα της εκπαίδευσης.

   «Ο κειμενογράφος εδώ μας λέει…» γράφουν οι μαθητές στην περίληψη εννοώντας βέβαια τον συγγραφέα, μ’όλο που κειμενογράφος είναι το ¨λογισμικό του word¨ και δεν έχει καμία σχέση με αυτό που γράφουν. Τέτοια διαβάζουν, τέτοια γράφουν! Το ίδιο λάθος υπάρχει και σε πολλές αναρτήσεις φιλολόγων (ιδέ φροντιστήρια). Ατυχώς κάποιοι το πήραν ως έννοια ταυτόσημη ή περίπου συνώνυμη με τον συγγραφέα, τον άνθρωπο που γράφει βιβλία, δοκίμια, άρθρα κοκ. και το αναπαρήγαγαν ως ¨κλισέ¨ στα γραπτά τους, οπότε το λάθος ξέφυγε. Το ίδιο λάθος υπάρχει ακόμα και στο αναλυτικό πρόγραμμα του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας και το αντίστοιχο ΦΕΚ, που μας στέλνει το Υπουργείο Παιδείας και μας το στέλνουν κάθε χρόνο λες και δεν ελέγχονται αυτά από κανέναν. Αν έχει δεύτερη σημασία η λέξη κειμενογράφος, αυτή είναι του δημιουργού ιστοσελίδων (copywriter) που γράφει μικροκείμενα και διαφημίσεις ή του ανθρώπου που βάζει τιτλάκια και λεζάντες στα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων, οπότε δε υπάρχει καμία σχέση με τους αληθινούς συγγραφείς, δοκιμιογράφους, αρθρογράφους ή επιφυλλιδογράφους για τους οποίους καλούνται οι μαθητές να γράψουν περίληψη των κειμένων τους.

    Εξίσου αδόκιμη και ακατανόητη λέξη είναι ο «υπερκαταναλωτισμός». Πρόκειται για μια γλωσσική  υπέρβαση αφού το υπέρ πλεονάζει και δε χρειάζεται αφού ο καταναλωτισμός είναι από μόνος του διογκωμένος, είναι ήδη προβληματικός και αποδίδει την τάση ή τη μανία αυξημένης και άσκοπης κατανάλωσης και την κατάχρηση αγαθών. Μπορούμε να λέμε υπερκατανάλωση ή καταναλωτισμός, αλλά όχι «υπερκαταναλωτισμός». Τι εξυπηρετεί λοιπόν το υπέρ; Τίποτα! Εδώ δεν πρόκειται για λογοτεχνικό ή ποιητικό πλεονασμό, αλλά για καθαρό βερμπαλισμό.

   Αλλά αν αυτά συγχωρούνται στη βασική εκπαίδευση, δεν είναι ανεκτά στην επιστήμη. Βλέπουμε για παράδειγμα τεχνολόγοι, μηχανικοί και αρχιτέκτονες να χρησιμοποιούν εσφαλμένα τον όρο «αναπαλαίωση» για ήδη παλαιά και ιστορικά κτήρια και απορούμε. Δεν κατανοούν ότι η «παλαίωση» ως διαδικασία νοείται άπαξ και εκ του χρόνου, ότι ποτέ δε γίνεται «εκ νέου» κι από μας για να μπορώ να προσθέσω το ανα-. Τίποτα παλιό δεν μπορεί να γίνει ξανά παλιό. Αν έχει φθορές ή έχει καταστραφεί, και γίνει όπως ήταν παλιά ή περίπου έτσι, τότε λέμε αποκατάσταση, ανακατασκευή ή έστω συντήρηση. Όχι όμως αναπαλαίωση. Ας πούμε ανακαίνιση, είμαστε πιο κοντά στο νόημα.

Κι ερχόμαστε στην τηλεόραση και τις αθλητικές εκπομπές της.

   «Η ομάδα ήταν καλύτερη τακτικά …και κέρδισε δίκαια» μας λένε οι τηλεκριτικοί της μπάλας. Κι εννοούν βεβαίως από άποψη τακτικής, στησίματος στο γήπεδο δηλαδή και αγωνιστικού προσανατολισμού. Θα ξεχάσουμε τα ελληνικά που ξέρουμε! Μα τακτικά σημαίνει σε τακτά διαστήματα, συχνά, περιοδικά...Είναι κι αυτό ένα επίρρημα από τα πολλά που δεινοπαθούν... Μη μου πείτε ότι δεν έχετε ακούσει κάποιους να λένε: «Όπως είπα και προηγούμενα…», αντί προηγουμένως, «είναι κοινά αποδεκτό…», αντί κοινώς αποδεκτό, «μπορεί ενδεχόμενα να βγούμε από το ευρώ…», αντί ενδεχομένως ή «μπορεί πιθανά να πάμε σε νέες εκλογές…» αντί πιθανόν ή πιθανώς και άλλα τέτοια γραφικά. Γραφικό είναι βέβαια κι εκείνο το περίφημο "προοπτικά", που μας θυμίζει το εξίσου γραφικό "μεσομακροπρόθεσμα" -που λέγαμε πριν- αντί του ορθού "σε βάθος χρόνου". Χαίρε βάθος  δηλαδή...

  Και για το τέλος άφησα κάποια «ξενόφερτα δάνεια», «αγγλισμούς» τα λένε, καθότι είναι μεταφρασμένα αγγλικά, που έγιναν όμως συνήθεια στα χείλη εικοσάρηδων κι εκτόπισαν αντίστοιχα ελληνικά. Πρόκειται δηλαδή για «ελληνοποίηση» ή «μεταγραφή» αγγλικών λέξεων ή φράσεων λόγω μόδας, γλωσσομάθειας, πληροφορικής επανάστασης και τεχνολογίας επικοινωνιών, αλλά και σπουδών στο εξωτερικό ή ξενομανίας. Τα παραδείγματα αφθονούν: «Ανοιχτόμυαλος», «κοινός τόπος», «στην τελική», «έχω την αίσθηση», «φτιάξε μου τη μέρα», «παίρνει μέρος», «πάρε τον χρόνο σου», ««πάρε το ρίσκο», έχω ένα κόνσεπτ», «δουλεύω πάνω σε ένα πρότζεκτ», «έχω το μπάτζετ», «(δεν) έχει να κάνει με...», «κάνω δουλειά με τον εαυτό μου», «κάνω επαφή», «δεν έχω θέμα», «οι εμπλεκόμενοι φορείς», «να επικοινωνήσουμε το μήνυμα», «συμπεριληπτική εκπαίδευση, «επικαιροποίηση», «βελτιστοποίηση», «αποαποικιοποίηση», «εργαλειοποίηση», «πολιτειότητα», «εχθροπάθεια», «ρητορική του μίσους», «τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό» κ.ο.κ. Δε χρειάζεται να ξέρει κανείς πολλά αγγλικά για το καταλάβει αυτό. Το διαπιστώνει εύκολα ότι ακολουθούν άλλους κανόνες. Το ζήτημα είναι ότι όλα αυτά κατακλύζουν τον γραπτό και ηλεκτρονικό τύπο και σε λίγο θα τα δούμε και στα σχολικά βιβλία. Ακόμα και αν δε θεωρούμε ότι είναι λάθη, τουλάχιστον να ξέρουμε ότι είναι «δάνεια».

Και να τ’ αποφεύγουμε. Όχι κι άλλα δάνεια! Μας θυμίζουν μνημόνια…

Για τα "γλωσσικά ατοπήματα 3" πατήστε εδώ: http://papatsiros.blogspot.gr/2015/06/3.html